Autyzm to zaburzenie rozwojowe, które może wpłynąć na zdolności komunikacyjne, zachowanie oraz interakcje społeczne dziecka. Jak rozpoznać autyzm u dziecka? Wczesna diagnoza jest kluczowa dla zapewnienia odpowiedniej pomocy i terapii. Sprawdź szczegółowy przegląd objawów autyzmu u dzieci, które mogą być pierwszym sygnałem, że Twoje dziecko może potrzebować dodatkowego wsparcia.
Spis treści:
- Co to jest autyzm?
- Autyzm wysokofunkcjonujący – co to jest?
- W jakim wieku dzieci wykazują oznaki autyzmu?
- Jak rozpoznać autyzm u dziecka – przykład
- Jak rozpoznać autyzm u dziecka – znaki ostrzegawcze
- Jak rozpoznać autyzm u dziecka – objawy autyzmu
- Czerwone flagi
- Rozpoznanie autyzmu u dziecka
- Przyczyny autyzmu u dzieci
- Objawy autyzmu u dziecka – co robić?
Co to jest autyzm?
Autyzm charakteryzuje się szerokim spektrum objawów. Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) zazwyczaj objawiają się w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie, prowadząc do opóźnień w kluczowych obszarach rozwoju, takich jak nauka mówienia, zabawa i interakcje społeczne.
Objawy autyzmu są różnorodne i różnie wpływają na dzieci. Niektóre dzieci z autyzmem doświadczają tylko lekkich utrudnień, podczas gdy inne mają do pokonania większe przeszkody. Wszystkie dzieci z ASD mają problemy w co najmniej trzech głównych obszarach:
- Komunikacja werbalna i niewerbalna.
- Interakcje z innymi ludźmi i otoczeniem.
- Elastyczność myślenia i zachowania.
Istnieją różne opinie wśród lekarzy i ekspertów dotyczące przyczyn autyzmu i najlepszych metod leczenia. Wszyscy jednak zgadzają się, że wczesna i intensywna interwencja przynosi korzyści. Dla dzieci z grup ryzyka oraz tych, które wykazują wczesne objawy, może to mieć znaczący wpływ. Leczenie może złagodzić skutki i pomóc dziecku łatwiej funkcjonować w życiu codziennym.
Autyzm wysokofunkcjonujący – co to jest?
Termin „wysokofunkcjonujący” nie jest oficjalną diagnozą ani terminem medycznym, ale często używano go w odniesieniu do osób z autyzmem, które mają zdolności intelektualne pozwalające im funkcjonować w społeczeństwie bez zewnętrznej pomocy. Był on szczególnie stosowany do opisywania osób z zespołem Aspergera, który pierwotnie był klasyfikowany jako oddzielne, łagodniejsze zaburzenie niż autyzm.
Na przykład, dziecko z zespołem Aspergera może nie doświadczać takiego samego opóźnienia w mówieniu jak dziecko z autyzmem. Obecnie, zespół Aspergera jest oficjalnie zaliczany do szerszego spektrum autyzmu, jednak określenie „wysokofunkcjonujący” wciąż bywa używane.
Według badania z 2019 roku, termin „wysokofunkcjonujący” może być szkodliwy i wprowadzający w błąd. Skupia się głównie na IQ, nie biorąc pod uwagę pełnego zakresu potencjalnych mocnych i słabych stron osoby z autyzmem. Wysokie lub przeciętne IQ niekoniecznie oznacza, że osoba będzie w stanie przystosować się lub dobrze funkcjonować w innych aspektach życia.
W jakim wieku dzieci wykazują oznaki autyzmu?
Wiele dzieci zaczyna wykazywać objawy autyzmu już między 12. a 18. miesiącem życia, a czasem nawet wcześniej. Zaburzenia ze spektrum autyzmu są diagnozowane u około 1 na 100 osób. Specjaliści są w stanie zdiagnozować autyzm wiarygodnie już w wieku 2 lat.
Zazwyczaj diagnoza jest stawiana dzieciom w wieku około 2 do 5 lat, jednak spektrum autyzmu może być diagnozowane w każdym wieku, włączając dorosłość.
Kluczowe jest postawienie diagnozy jak najwcześniej, gdyż badania dowodzą, że wczesne rozpoznanie i interwencja mogą znacząco poprawić dalsze rozwijanie się dziecka. Wczesna diagnoza otwiera drzwi do odpowiednich terapii i wsparcia, co ma fundamentalne znaczenie dla optymalnego rozwoju i dobrostanu dziecka z autyzmem.
Jak rozpoznać autyzm u dziecka – przykład
Kasia to zdrowa roczna dziewczynka, ale jej rodzice martwią się o jej rozwój, ponieważ nie robi wielu rzeczy, które robił jej starszy brat w jej wieku, takich jak zabawa w „akuku” czy naśladowanie mimiki i gestów.
Mama i tata Kasi próbują zainteresować ją zabawkami, piosenkami i grami, ale nic, co robią, nie przyciąga jej zainteresowania, nie mówiąc już o śmiechu czy uśmiechu. Prawdę mówiąc, rzadko nawiązuje kontakt wzrokowy. I chociaż sprawdzono jej słuch i jest w normie, nie bełkocze, nie wydaje dźwięków innych niż dziecięce ani nie reaguje, gdy rodzice wołają ją po imieniu. Kasia wymaga natychmiastowej wizyty u specjalisty.
Jak rozpoznać autyzm u dziecka – znaki ostrzegawcze
Jako rodzic masz najlepszą pozycję do zauważania pierwszych sygnałów ostrzegawczych autyzmu. Jesteś osobą, która najlepiej zna swoje dziecko i obserwuje zachowania, które mogą umknąć pediatrze podczas krótkiej wizyty. Pediatra Twojego dziecka to ważny sojusznik, ale nie lekceważ własnych obserwacji i doświadczeń. Kluczowe jest edukowanie się, aby wiedzieć, co jest normą, a co nie.
Monitoruj rozwój swojego dziecka
Autyzm często wiąże się z opóźnieniami rozwojowymi, dlatego ważne jest, abyś uważnie śledził, kiedy i czy Twoje dziecko osiąga ważne etapy rozwoju społecznego, emocjonalnego i poznawczego. Opóźnienia rozwojowe nie muszą oznaczać autyzmu, ale mogą sygnalizować podwyższone ryzyko.
Podejmij działania, jeśli masz obawy
Każde dziecko rozwija się we własnym tempie, więc nie ma potrzeby wpadania w panikę, jeśli Twoje dziecko nieco opóźnia się z mówieniem czy chodzeniem. W kwestii zdrowego rozwoju istnieje szeroki zakres tego, co jest uznawane za „typowe”. Jeśli jednak Twoje dziecko nie osiąga kamieni milowych zgodnie z wiekiem lub podejrzewasz problem, niezwłocznie porozmawiaj o tym z lekarzem dziecka. Nie zwlekaj.
Nie zgadzaj się na podejście „poczekaj i zobacz”
Często rodzicom wyrażającym zaniepokojenie mówi się, aby „nie martwili się” lub „poczekali i zobaczyli”. Jednak czekanie to najgorsze, co możesz zrobić. Ryzykujesz straceniem cennego czasu, kiedy Twoje dziecko ma największe szanse na postęp. Ponadto, niezależnie od tego, czy opóźnienie w rozwoju jest spowodowane autyzmem czy innym czynnikiem, rzadko zdarza się, aby dzieci opóźnione w rozwoju „wyrosły” ze swoich problemów. Dziecko potrzebuje dodatkowej pomocy i skoncentrowanej terapii, aby rozwinąć umiejętności w obszarach, w których występują opóźnienia.
Regres w jakiejkolwiek formie stanowi poważny sygnał ostrzegawczy autyzmu
Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mogą zaczynać rozwijać umiejętności komunikacyjne, po czym doświadczać ich regresji, co zwykle ma miejsce między 12 a 24 miesiącem życia. Na przykład, dziecko, które wcześniej używało słów jak „mama” czy „tata”, może przestać mówić lub zaniechać zabawy w gry społeczne, które wcześniej lubiło, takie jak „akuku”, czy machanie „do widzenia”. Każda utrata zdolności mowy, bełkotania, gestów lub umiejętności społecznych powinna być traktowana z dużą powagą, ponieważ regresja jest jednym z głównych symptomów autyzmu.
Jak rozpoznać autyzm u dziecka – objawy autyzmu
Jeżeli autyzm zostanie zdiagnozowany we wczesnym niemowlęctwie, leczenie może efektywnie wykorzystać wyjątkową zdolność adaptacyjną młodego mózgu. Mimo że autyzm jest trudny do zdiagnozowania przed ukończeniem 24. miesiąca życia, symptomy często zaczynają się pojawiać między 12. a 18. miesiącem. Wczesne wykrycie objawów – do 18. miesiąca życia – pozwala na intensywną terapię, która może przyczynić się do przebudowy mózgu i złagodzenia symptomów.
Wczesne oznaki autyzmu często obejmują brak typowego zachowania, co może sprawić, że są trudne do zauważenia. W niektórych przypadkach, wczesne objawy autyzmu mogą być nawet mylnie interpretowane jako oznaki „dobrego dziecka”, ponieważ niemowlę może wydawać się spokojne, niezależne i mało wymagające. Wczesne wykrycie ostrzegawczych znaków jest możliwe, jeśli wiesz, na co zwracać uwagę.
Niektóre niemowlęta z autyzmem mogą nie reagować na przytulanie, nie wyciągać rąk, aby być podniesione, ani nie patrzeć na matkę podczas karmienia.
Wczesne objawy autyzmu u dziecka
Jeśli Twoje dziecko wykazuje pewne specyficzne zachowania, może to być sygnał ostrzegawczy, że może mieć autyzm. Oto, na co warto zwrócić uwagę:
- Brak nawiązywania kontaktu wzrokowego, na przykład nie patrzy na Ciebie podczas karmienia lub nie odpowiada uśmiechem na uśmiech.
- Nie reaguje na swoje imię lub na dźwięk znajomego głosu, co może świadczyć o braku zainteresowania otoczeniem.
- Nie śledzi wzrokiem przedmiotów ani nie reaguje na gesty, takie jak wskazywanie czegoś palcem.
- Nie używa gestów do komunikacji, takich jak wskazywanie czy machanie na pożegnanie.
- Nie wydaje dźwięków, aby przyciągnąć uwagę, co może oznaczać brak prób nawiązania kontaktu.
- Nie inicjuje ani nie reaguje na przytulanie, a także nie wyciąga rąk, aby być podniesionym, co może wskazywać na trudności w nawiązywaniu fizycznej bliskości.
- Nie naśladuje ruchów i mimiki twarzy innych, co jest istotne dla rozwoju społecznego.
- Nie angażuje się w zabawy z innymi osobami, nie dzieli się zainteresowaniami ani nie czerpie radości z wspólnych aktywności.
- Nie reaguje na ból lub dyskomfort, co może sugerować trudności w komunikowaniu potrzeb i uczuć.
Czerwone flagi
Jeśli Twoje dziecko wykazuje poniższe opóźnienia rozwojowe, konieczna jest natychmiastowa ocena przez specjalistę:
- Do 6. miesiąca życia – Brak szerokiego uśmiechu i innych wyrazów radości i ciepła.
- Do 9. miesiąca życia – Brak wspólnych dźwięków, uśmiechów i innych reakcji mimicznych.
- Do 12. miesiąca życia – Brak reakcji na swoje imię.
- Do 12. miesiąca życia – Brak bełkotania i „dziecięcych rozmów”.
- Do 12. miesiąca życia – Brak gestów, takich jak wskazywanie, pokazywanie, sięganie czy machanie.
- Do 16. miesiąca życia – Brak pojedynczych słów.
- Do 24. miesiąca życia – Brak znaczących dwuwyrazowych wyrażeń, które nie opierają się na naśladowaniu lub powtarzaniu.
Rozpoznanie autyzmu u dziecka
Wraz z wiekiem dzieci, objawy ostrzegawcze autyzmu stają się bardziej zróżnicowane. Wiele różnych sygnałów może wskazywać na autyzm, ale zwykle obejmują one ograniczone umiejętności społeczne, problemy z mową i językiem, trudności w komunikacji niewerbalnej oraz zachowania nieelastyczne.
Jak rozpoznać autyzm u dziecka – trudności w relacjach społecznych
- Brak zainteresowania lub świadomości innych ludzi i otaczających wydarzeń.
- Trudności w nawiązywaniu kontaktu z innymi, zabawie, tworzeniu przyjaźni.
- Preferowanie, aby nie być dotykanym, trzymanym czy przytulanym.
- Brak udziału w zabawach typu „udawaj”, brak zaangażowania w gry grupowe, nie naśladowanie innych lub niekreatywne korzystanie z zabawek.
- Problemy z rozumieniem uczuć i ich wyrażaniem.
- Ignorowanie mówiących do nich osób.
- Nie dzielenie się z innymi zainteresowaniami i osiągnięciami, na przykład rysunkami czy zabawkami.
Podstawowe interakcje społeczne mogą być wyzwaniem dla dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Często wydaje się, że preferują one życie we własnym świecie, z dala od innych.
Oznaki trudności z mową i komunikacją
- Nietypowy ton głosu, dziwny rytm lub tonacja (na przykład kończenie każdego zdania tonem pytającym).
- Powtarzanie tych samych słów lub fraz w kółko, często bez zamiaru komunikacyjnego.
- Odpowiadanie na pytania przez ich powtórzenie, zamiast udzielać odpowiedzi.
- Używanie niewłaściwego języka, w tym błędów gramatycznych i niewłaściwego słownictwa lub mówienie o sobie w trzeciej osobie.
- Trudności w komunikowaniu własnych potrzeb i pragnień.
- Brak zrozumienia prostych wskazówek, stwierdzeń lub pytań.
- Dosłowne traktowanie tego, co się do nich mówi, bez zrozumienia humoru, ironii czy sarkazmu.
Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mają trudności z mową. Często zaczynają mówić późno.
Objawy trudności w komunikacji niewerbalnej
- Unikanie kontaktu wzrokowego, co może utrudniać nawiązywanie relacji.
- Używanie wyrazu twarzy, który nie odpowiada temu, co dziecko mówi.
- Brak zrozumienia dla wyrazu twarzy, tonu głosu i gestów innych osób.
- Wykonywanie bardzo małej liczby gestów, takich jak wskazywanie, co może sprawiać wrażenie chłodu emocjonalnego lub mechaniczności.
- Nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne, takie jak widoki, zapachy, tekstury i dźwięki, w tym szczególna wrażliwość na głośne hałasy.
- Brak reakcji na osoby wchodzące lub wychodzące z pomieszczenia, a także na próby przyciągnięcia uwagi przez innych.
- Nietypowa postawa, niezręczność ruchowa lub ekscentryczny sposób poruszania się, na przykład chodzenie wyłącznie na palcach.
Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu często mają trudności z odbieraniem subtelnych sygnałów niewerbalnych i używaniem mowy ciała, co sprawia, że „dawanie i branie” w interakcjach społecznych może być dla nich wyzwaniem.
Objawy braku elastyczności
- Przestrzeganie sztywnej rutyny, na przykład uporczywe trzymanie się określonej trasy do szkoły.
- Trudności w adaptacji do zmian w harmonogramie lub otoczeniu, na przykład złość, gdy zmienia się ustawienie mebli lub godzina snu.
- Nietypowe przywiązanie do zabawek lub dziwnych przedmiotów, jak klucze czy włączniki światła oraz obsesyjne porządkowanie rzeczy czy układanie ich w określonej kolejności.
- Zafascynowanie wąskim tematem zainteresowań, często związanym z liczbami lub symbolami, na przykład zapamiętywanie i recytowanie faktów o mapach, rozkładach jazdy pociągów czy statystykach sportowych.
- Spędzanie długich godzin na obserwowaniu ruchomych obiektów, jak wentylator sufitowy lub skupianie się na jednym aspekcie przedmiotu, takim jak koła samochodzika.
- Powtarzanie tych samych czynności lub ruchów, na przykład trzepotanie rękami, kołysanie się czy kręcenie (znane jako zachowania autostymulacyjne lub „stymulacja”). Niektórzy badacze i klinicyści sugerują, że te zachowania mogą być bardziej uspokajające niż stymulujące dla dzieci z autyzmem.
Takie ograniczone, nieelastyczne i czasami obsesyjne zachowania, działania oraz zainteresowania są często obserwowane u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.
Typowe ograniczone i powtarzalne zachowania obserwowane u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mogą obejmować:
- Machanie rękami,
- Kołysanie się w przód i w tył,
- Kręcenie się w kółko,
- Pstrykanie palcami,
- Uderzanie głową,
- Wpatrywanie się w światła,
- Poruszanie palcami przed oczami,
- Stukanie w uszy,
- Drapanie,
- Układanie zabawek w określonym porządku,
- Obracanie przedmiotów,
- Obserwowanie ruchomych obiektów,
- Włączanie i wyłączanie migającego światła,
- Powtarzanie słów lub dźwięków.
Przyczyny autyzmu u dzieci
Do niedawna większość naukowców uważała, że autyzm jest spowodowany głównie czynnikami genetycznymi. Obecnie jednak nowoczesne badania wskazują, że również czynniki środowiskowe odgrywają znaczącą rolę w jego rozwoju.
Istnieje możliwość, że dzieci urodzone z genetyczną skłonnością do autyzmu mogą rozwijać symptomy w wyniku wpływów środowiskowych, zarówno podczas życia płodowego, jak i po narodzeniu.
Warto podkreślić, że pojęcie środowiska w kontekście rozwoju autyzmu obejmuje wszystko, co znajduje się na zewnątrz organizmu, nie ograniczając się wyłącznie do zanieczyszczeń czy toksyn w powietrzu. Kluczowym środowiskiem w tym przypadku wydaje się być środowisko prenatalne.
Czynniki prenatalne mogące wpływać na rozwój autyzmu obejmują:
- Stosowanie leków przeciwdepresyjnych w ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze,
- Niedobory żywieniowe na wczesnym etapie ciąży, w tym brak kwasu foliowego,
- Wiek rodziców w momencie poczęcia dziecka,
- Powikłania podczas porodu lub tuż po nim, takie jak bardzo niska masa urodzeniowa czy niedokrwistość noworodka,
- Infekcje przechodzone przez matkę w trakcie ciąży,
- Ekspozycja na zanieczyszczenia chemiczne, na przykład metale czy pestycydy, w czasie ciąży.
Objawy autyzmu u dziecka – co robić?
Jeśli jako rodzic masz wątpliwości czy Twoje dziecko może wykazywać cechy autyzmu, serdecznie zapraszamy do skontaktowania się z naszą poradnią. Rozumiemy, że podejrzenia o autyzmie mogą budzić niepewność i wiele pytań, dlatego nasz zespół specjalistów jest tutaj, aby Cię wesprzeć i udzielić profesjonalnej porady.
W naszej poradni dysponujemy zaawansowanymi narzędziami diagnostycznymi, które pozwalają na dokładne i wczesne rozpoznanie autyzmu. Nasz zespół składa się z doświadczonych specjalistów, w tym psychologów, terapeutów i psychiatrów, którzy specjalizują się w diagnozie i terapii autyzmu.
Rozumiemy, że każde dziecko jest wyjątkowe, dlatego nasze podejście jest zawsze indywidualnie dostosowane do potrzeb konkretnego dziecka i jego rodziny. Oprócz diagnozy, oferujemy szeroki zakres terapii i wsparcia, które mogą pomóc Twojemu dziecku w rozwoju umiejętności społecznych, komunikacyjnych oraz w innych obszarach, gdzie może pojawić się wyzwanie.
Pamiętaj, że wczesna interwencja ma kluczowe znaczenie w wsparciu rozwoju dzieci z autyzmem. Nie zwlekaj, skontaktuj się z nami już dziś, aby umówić się na konsultację i dowiedzieć się więcej o tym, jak możemy pomóc Twojemu dziecku.
Zapraszamy do Naszej Poradni – Wsparcie i Diagnostyka Autyzmu
Więcej na temat diagnozy autyzmu u dzieci znajdziesz tutaj.
Sprawdź również naszą ofertę: psycholog dziecięcy Katowice, psychiatra dziecięcy Katowice.
Tagi: autyzm, jak rozpoznać autyzm u dziecka, objawy autyzmu u dziecka, pierwsze oznaki autyzmu u dziecka, diagnoza autyzmu u dzieci
