Stres to reakcja organizmu na sytuacje, które są postrzegane jako zagrożenie lub wyzwanie. Jest to odpowiedź fizjologiczna i psychologiczna, która pozwala jednostce sprostać wymaganiom środowiska. Chociaż stres bywa często postrzegany negatywnie, w umiarkowanych dawkach może on działać mobilizująco, zwiększając zdolność koncentracji, uwagi i reakcji w krótkim okresie czasu.

Mechanizm stresu opiera się na działaniu układu nerwowego i hormonalnego. W odpowiedzi na sytuację stresową, w organizmie wydzielane są hormony, takie jak adrenalina i kortyzol, które przygotowują ciało do reakcji „walcz lub uciekaj”.

Przyczyny

Przyczyny stresu są różnorodne i zależą od sytuacji życiowej jednostki. Mogą to być m.in. problemy rodzinne lub związane z pracą, trudności finansowe, problemy zdrowotne, kłopoty w relacjach interpersonalnych, czy zmiany w życiu, takie jak przeprowadzka lub utrata pracy.

Objawy

Stres – objawy fizyczne:

• Bóle głowy – Częste bóle migrenowe lub napięciowe.
• Zmęczenie – Stałe uczucie wyczerpania mimo dostatecznej ilości snu.
• Trudności ze snem – Bezsenność, częste budzenie się w nocy, koszmary.
• Napięcie mięśniowe – Szczególnie w okolicach karku, barków i pleców.
• Zaburzenia trawienne – Nudności, biegunka, zaparcia.
• Nadmierna potliwość – Ręce, stopy, pachy.
• Palpitacje serca – Czucie, że serce bije zbyt szybko lub nieregularnie.
• Zmiany apetytu – Nadmierne jedzenie lub utrata apetytu.

Stres – objawy psychiczne:

• Lęk – Stałe uczucie niepokoju.
• Rozdrażnienie – Skłonność do gniewu.
• Depresja – Poczucie smutku, beznadziejności, utrata zainteresowania życiem.
• Niepokój – Stałe uczucie napięcia.
• Problem z koncentracją – Trudności w skupieniu się na zadaniach.
• Niepewność – Częste wątpliwości, brak pewności siebie.
• Częste obawy – Nieustanny strach przed przyszłością.
• Poczucie osamotnienia lub izolacji – Odczucie, że nikt nie rozumie naszego doświadczenia.

Stres – objawy behawioralne:

• Zmniejszona wydajność – Trudności w wykonywaniu zadań, spadek produktywności.
• Unikanie społeczne – Unikanie kontaktów z ludźmi, wycofanie się z życia społecznego.
• Zmiana nawyków – Nadużywanie alkoholu, kofeiny, papierosów lub innych środków odurzających.
• Nerwowe nawyki – Gryzienie paznokci, skubanie skóry, ciągłe potrząsanie nogą.
• Unikanie zadań – Prokrastynacja, odkładanie ważnych zadań na później.
• Nagłe wybuchy gniewu – Agresja werbalna lub fizyczna.

Leczenie

Leczenie stresu zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta i może obejmować:

– Psychoterapię, taką jak terapia poznawczo-behawioralna, terapia poznawcza lub terapia poznawczo-analityczna
– Farmakoterapię, taką jak leki przeciwdepresyjne, leki anksjolityczne lub leki przeciwlękowe
– Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga, ćwiczenia oddechowe, progresywna relaksacja mięśni
– Zmiany w stylu życia, takie jak zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, unikanie używek, prawidłowe zarządzanie czasem, dobry sen.

Źródła:
Kirschbaum, C., & Hellhammer, DH. (1989). Salivary cortisol in psychoneuroendocrine research: Recent developments and applications. Psychoneuroendocrinology, 14(4), 447-458.
McEwen, BS. (1998). Protective and damaging effects of stress mediators. The New England Journal of Medicine, 338(3), 171-179.
Cohen, S., Tyrrell, DAJ., & Smith, AP. (1993). Psychological stress and susceptibility to the common cold. The New England Journal of Medicine, 329(9), 606-612.
Ströhle, A. (2009). Physical activity, exercise, depression and anxiety disorders. Journal of Neural Transmission, 116(6), 777-784.
Kabat-Zinn, J. (1982). An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation: Theoretical considerations and preliminary results. General Hospital Psychiatry, 4(1), 33-47.