Zagrożenia psychospołeczne w pracy

Zagrożenia psychospołeczne w pracy nie zawsze są widoczne, ale ich skutki mogą być głębokie i długotrwałe. Konkurencja, terminy, ciągły pośpiech, pracownicy często działają pod presją, co powoduje, że są narażeni na nadmierny stres, wypalenie, a nawet depresję. Te czasem niewidoczne czynniki stresogenne mają wpływ nie tylko na zdrowie psychiczne, ale także fizyczne. Czy jesteśmy wystarczająco świadomi tych zagrożeń?

Stały zakres obowiązków czy codzienne wyzwania? Decyzyjność czy realizowanie poleceń? Nuda czy dynamika? Każdy charakter pracy ma swoje plusy i minusy. Coś co dla jednego będzie zbawieniem – dla drugiego będzie … wypaleniem. Źródłem stresu zawodowego może być jednak każda z tych cech.

Rozpoznawanie i odpowiednie reagowanie na zagrożenia psychospołeczne w pracy jest nie tylko kwestią etyki, ale również kluczem do sukcesu biznesowego w długoterminowej perspektywie.

Zagrożenia psychospołeczne w pracy – rodzaje

Jedną z najpopularniejszych klasyfikacji psychospołecznych zagrożeń w pracy jest podział przedstawiony przez Coxa (1993), rozwinięty w programie PRIMA_EF (Widerszal-Bazyl, 2009). Wśród kategorii zagrożeń psychospołecznych związanych z pracą wymieniono w nim:

– Treść pracy – np. brak różnorodności, niewykorzystywanie posiadanych umiejętności,
praca fragmentaryczna, konieczność ciągłych kontaktów z ludźmi, niepewność

– Obciążenie pracą i tempo pracy – np.  niedociążenie lub przeciążenie pracą, terminowość,
presja czasu

– Czasowe ramy pracy – nieelastyczny czas pracy, system zmianowy

– Kontrola – np. brak wpływu na obciążenie pracą, ograniczony udział w podejmowaniu decyzji

– Środowisko i sprzęt – np. hałas, złe oświetlenie, nieodpowiedni sprzęt,
złe warunki pracy

– Kultura i funkcje organizacji – niejasne cele organizacji, zła komunikacja

– Stosunki międzyludzkie w pracy – np. fizyczna lub społeczna izolacja, konflikty, brak wsparcia, złe stosunki ze współpracownikami lub przełożonym

– Rola w organizacji – niejasność lub konflikt roli, odpowiedzialność za ludzi

– Rozwój kariery – np. niepewność pracy, niska płaca, małe znaczenie społeczne pracy, brak awansu lub zbyt wysoki awans

– Relacja dom – praca – na przykład, sprzeczne wymagania domu i pracy, słabe wsparcie poza pracą, problemy związane z karierą obu partnerów

Skutki czynników psychospołecznych

Z badań wynika, że zagrożenia psychospołeczne w pracy mogą prowadzić do spadku produktywności, wzrostu absencji i większej rotacji pracowników. Czynniki stresogenne niosą za sobą niebagatelne skutki dla pracowników i organizacji. Związany z nimi stres powoduje powstawanie i zaostrzenie przebiegu wielu zaburzeń zdrowotnych, sprzyja wypadkom, obniża wydajność i efektywność w realizowaniu zadań.

Wiele firm skupia się na fizycznych aspektach bezpieczeństwa, często pomijając zagrożenia psychospołeczne w pracy. Tymczasem długotrwałe narażenie na niezdrowe czynniki psychospołeczne może prowadzić do rozwoju licznych problemów zdrowotnych. Do najczęstszych z nich należą choroby układu krążenia, nadciśnienie, a także zaburzenia psychiczne, takie jak depresja czy zaburzenia lękowe.

Pracownicy narażeni na ciągły stres częściej korzystają z urlopów zdrowotnych, co wpływa na brak terminowości projektów i spadek produktywności.

Niezdrowe czynniki psychospołeczne mogą prowadzić do spadku motywacji pracowników, co z kolei wpływa na obniżenie jakości wykonywanej pracy. Pracownicy zestresowani lub przepracowani są bardziej podatni na błędy.

Niezdrowe środowisko pracy sprzyja większej rotacji pracowników, co wiąże się z kosztami związanymi z rekrutacją i szkoleniem nowych osób. Spadek efektywności, wzrost absencji i koszty związane z leczeniem pracowników mogą przynieść poważne straty finansowe dla przedsiębiorstw.

Psycholog w firmie

Ciężko wyobrazić sobie dzisiaj pracę, w której nie występuje żadne z wymienionych zagrożeń. Jak więc zniwelować ryzyko z nimi związane? Dane literaturowe wskazują, że nie ma uniwersalnych metod na zwalczanie stresu w miejscu pracy. W doborze strategii należy wziąć pod uwagę takie czynniki jak specyfika organizacji czy właściwości beneficjentów. Interwencje antystresowe powinny być prowadzone na poziomie organizacji jak również indywidualnym – pracowniczym. Do skutecznego przeciwdziałania nadmiernemu stresowi zawodowemu koniecznie są całościowe rozwiązania systemowe. Efektywność działań determinuje wykorzystanie możliwie jak najszerszego spektrum technik i metod.

Wsparcie psychologiczne w firmie

Jednym z elementów strategii zarządzania stresem w miejscu pracy może
być zapewnienie pracownikom szybkiego i profesjonalnego wsparcia w sytuacji emocjonalnego obciążenia. 

Pomoc psychologiczna dla firm to coraz częściej zapewniany przez pracodawcę benefit pozapłacowy. Abonamentowa opieka psychologiczna może przybierać różne formy. Dla tych, którzy często przebywają w delegacjach pomocna okazuje się zdalna pomoc psychologiczna lub telefon wsparcia dla pracowników.

Podsumowanie

Każde z wymienionych rozwiązań to inwestycja w przyszłość. Wdrożenie programów profilaktycznych i wsparcie psychologiczne przynosi korzyści nie tylko pracownikom, ale także całej organizacji.

Zagrożenia psychospołeczne w pracy stanowią rosnący problem w środowisku zawodowym, który nie zawsze jest odpowiednio rozpoznawany.

Spadek efektywności, wzrost absencji i koszty związane z leczeniem pracowników mogą przynieść poważne straty finansowe dla przedsiębiorstwa.

Czy nie lepiej inwestować niż ponosić koszty?

mgr Natalia Szarapow
psycholog, trener, szkoleniowiec