Jąkanie to zjawisko, które dotyka wiele dzieci na świecie. Ale co naprawdę się za tym kryje? Jakie są przyczyny jąkania, a jakie mity krążą na ten temat? W artykule przyjrzymy się, jak rozpoznać pierwsze oznaki jąkania u naszych pociech, jakie są nowoczesne metody wsparcia i jak możemy pomóc naszym dzieciom w radzeniu sobie z tym wyzwaniem.
To dynamiczne zjawisko, które zmienia się wraz z rozwojem.
Ma swój początek, kiedy dziecko uczy się mówić, a następnie rozwija się wraz z okresem dojrzewania, aż do dorosłości.
Czym jest jąkanie?
Jąkanie najczęściej charakteryzuje się powtarzaniem, wydłużaniem elementów wypowiedzi (dźwięków, głosek, sylab, słów) lub występowaniem bloków (zacinanie się bez wydawania żadnych dźwięków).
Obejmuje ono też wypowiadanie dodatkowych dźwięków lub słów mających na celu szybsze wystartowanie z wypowiedzią. Część osób jąkających się unika wypowiadania trudnych słów lub wycofuje się z wypowiedzi, co jest sposobem ukrywania niepłynności mowy.
Jąkanie nie ma wpływu na inteligencję
Jąkanie ma dotkliwy wpływ na funkcjonowanie i stan emocjonalny. Jego ukryte aspekty znajdują się pod powierzchnią ,,góry lodowej”, czego pozostali ludzie, czyli odbiorcy, sobie nie uświadamiają. Te aspekty obejmują różne formy wycofywania się z aktywności społecznej, co powoduje lęki, fobie, stres, wstyd, uczucie utraty kontroli podczas mowy oraz inne negatywne uczucia tj. smutek, frustrację, zakłopotanie, a nawet utratę pewności siebie i wiary we własne możliwości.
Kiedy dziecko się jąka? – Objawy
Do objawów i czynników determinujących jąkanie można zaliczyć:
– powtarzanie i wydłużanie dźwięków, sylab, słów, stosowanie pauz,
– nieregularne oddychanie podczas mówienia,
– wewnętrzny lęk przed mówieniem,
– złe nastawienie do samego siebie,
– wydłużanie się okresów niepłynności,
– negatywny wpływ środowiska rodzinnego,
– złe doświadczenia,
– przestawienie dziecka leworęcznego na prawą rękę,
– obciążenia genetyczne.
Czym jest niepłynność mówienia?
Proces mowy polega na współpracy i prawidłowym funkcjonowaniu układów: oddechowego (prawidłowy wdech i wydech), fonacyjnego (prawidłowej pracy krtani, która odpowiada za fonację), nerwowego i narządów artykulacyjnych (język, wargi, podniebienie miękkie, policzki).
Jeśli z różnych przyczyn te układy ze sobą nie współpracują, to powstaje niepłynność mówienia.
Niepłynność mówienia to zaburzenie swobodnego przechodzenia od jednego elementu wypowiedzi do drugiego oraz zakłócenia jej tempa i rytmu.
Objawia się powtarzaniem sylab, wyrazów, przeciąganiem głosek, blokowaniem, a także wypowiadaniem dodatkowych dźwięków i słów. Niepłynność jest cechą uniwersalną spontanicznego mówienia i może wystąpić u każdego, zwłaszcza
w zdenerwowaniu i zmęczeniu.
Co zrobić, kiedy moje dziecko się jąka?
Niepłynność można zaobserwować u dziecka w wieku 3 lat. Jest to czas, kiedy intensywnie rozwija się i kształtuje mowa. Gwałtownie wzrasta słownictwo oraz chęć komunikowania się. W krótkim czasie dziecko chce przekazać jak najwięcej informacji, rozumie więcej niż potrafi powiedzieć.
Dysproporcje między tym, co dziecko chciałoby, a co może powiedzieć, przy ciągle jeszcze mniejszej (w tym wieku) sprawności aparatu artykulacyjnego są przyczyną występowania tego zaburzenia.
Jest to tak zwana rozwojowa niepłynność mówienia lub fizjologiczne jąkanie.
Bardzo ważna jest prawidłowa reakcja rodziców i otoczenia.
Osoby kontaktujące się z dzieckiem nie powinny zwracać uwagi na jego niepłynność i nie okazywać niepokoju.
Niewłaściwe reakcje mogą uświadomić dziecku jego problemy z płynnością.
Nie poprawiaj dziecka.
Nie przerywaj jego wypowiedzi.
Nie nakłaniaj do powtórzenia wypowiedzi.
Nie stosuj rad: ,,nie jąkaj się”, ,,mów powoli” – one nie pomogą mu w płynności wypowiedzi.
Jąkanie wczesnodziecięce
To niepłynność patologiczna, która może prowadzić do trwałego jąkania.
Oprócz ,,zająknięć”, które znacznie utrudniają wypowiadanie się, forma niepłynności jest kombinacją spastycznej i niespastycznej.
Fizjologia jąkania próbuje ustalić jego somatyczne przyczyny i na tej podstawie wyróżnia:
– jąkanie kloniczne (objawia się powtarzaniem tej samej głoski lub sylaby)
– jąkanie toniczne (objawia się spazmatycznym zacinaniem, „wypychaniem” głosu)
– jąkanie kloniczno-toniczne (objawy mieszane)
Kiedy dziecko jest świadome swego zaburzenia, pojawia się lęk przed wypowiadaniem się, a okresy niepłynności często są uwarunkowane sytuacyjnie i mogą im towarzyszyć:
reakcje fizjologiczne:
marszczenie czoła, brwi, mrużenie oczu, drgania policzków lub nozdrzy, zaciskanie warg, drgania podbródka lub żuchwy, zaciskanie rąk, tupanie lub kołysanie się
reakcje wegetatywne:
czerwienienie się, blednięcie, nadmierne pocenie się, oziębienie dłoni, przyśpieszone bicie serca
reakcje psychospołeczne:
niepokój, zamartwianie się, poczucie winy, lęk, frustracja, agresja
| Przeczytaj również: Jak motywować dziecko do nauki? Dlaczego dziecko nie słucha? Co zrobić, aby moje dziecko było pewniejsze siebie? |
Moje dziecko się jąka – porady dla rodziców
Zwolnij tempo mowy, kiedy rozmawiasz z dzieckiem.
Zachowaj spokój, słuchaj o czym dziecko chce Ci powiedzieć, a nie jak mówi.
Nie zmuszaj dziecka do rozmowy i powtarzania wypowiedzi, szczególnie w większym gronie.
Zachęcaj do zabaw oddechowych oraz do gry na instrumentach.
Stosuj rozluźniające masaże całego ciała
Zadbaj o spokój rodzinny.
Całkowicie wyeliminuj lub ogranicz TV i gry komputerowe. Chroń przed treściami wyzwalającymi grozę i napięcie.
Zasięgnij porady logopedy – sprawdź naszą ofertę logopedy w Katowicach i Gliwicach.
Wszystkie zaburzenia mowy wymagają konsultacji logopedycznej
Wczesna diagnoza i opracowanie planu działań jest kluczowe do osiągnięcia prawidłowej i efektywnej terapii.
Aby w pełni zdiagnozować możliwe przyczyny zalecane jest również wykonanie diagnozy psychologicznej, by dokładniej zobrazować dziecko oraz rodzinę.
Jąkanie może mieć również podłoże neurologiczne, wtedy zaleca się kontakt z neurologopedą.