Czym jest metoda Knillów?

Metoda Knillów to program aktywności Marianny i Christophera Knillów. To podejście terapeutyczne wykorzystujące muzykę do wspierania rozwoju i komunikacji osób z różnymi trudnościami, w tym z niepełnosprawnością intelektualną.

Metoda ta służy do pracy indywidualnej z dzieckiem przy akompaniamencie muzyki. Dzięki nim dziecko wykształca świadomość własnego ciała, uczy się prawidłowego odbioru bodźców oraz współpracy z bliską osobą, która wykonuje z dzieckiem ćwiczenia w towarzystwie terapeuty.

Dotyk i ruch stanowią podstawy emocjonalnego rozwoju każdego dziecka, a odbieranie ich przez skórę to najwcześniejsze doświadczenie zdobywane już przez noworodki. Dlatego też ważne, aby poprzez kontrakt fizyczny z opiekunem zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa i pewność siebie.

Twórcy metody – małżeństwo Knillów

Christopher Knill, który przez lata zajmował się osobami z poważnymi zaburzeniami rozwojowymi, w zakresie ruchowym, poznawczym i społecznym, wraz z żoną Marianną, stworzył programy terapeutyczne znane jako Metoda Knillów. Inspiracją dla ich tworzenia była przekonanie, że każde dziecko ma potencjał do aktywności i własnej inicjatywy.

Marianna i Christopher Knill, pochodzący z Anglii, są związani z Norweskim Instytutem Edukacji. Od lat 70. Metoda Knillów zdobywa uznanie, a terapeuci oraz rodzice w różnych krajach na całym świecie zaczęli ją stosować. Christopher Knill omawia podstawowe założenia swojej metody w książce „Dotyk i komunikacja”.

Istota metody Knillów

Rozwój człowieka w dużym stopniu zależy od jego zdolności do zdobywania, organizowania i stosowania wiedzy o sobie, co wiąże się także z tym, jak ludzie poznają swoje ciało i uczą się, jak je wykorzystywać. Dotyk odgrywa kluczową rolę w rozwoju ludzkim, ponieważ to przez kontakt fizyczny kształtują się pierwsze emocje i tworzy łączność ze światem zewnętrznym.

Badania potwierdziły, że fizyczna bliskość znacząco wpływa na rozwój dziecka, jego zdrowie, aktywność i zdolność komunikacji z otoczeniem, a także na budowanie pewności siebie i wartości własnej. Dla prawidłowego rozwoju komunikacji kluczowe jest, aby obie strony wykazywały wrażliwość, umiejętność dostosowania się do siebie nawzajem, oraz by istniała między nimi troska i odpowiedzialność.

Główny cel terapii

Celem terapii Metody Knillów jest wykorzystanie dotyku i ruchu jako fundamentalnych narzędzi wspierających emocjonalny rozwój dziecka. Poprzez bezpośredni kontakt fizyczny z opiekunem terapia ta dąży do zapewnienia dziecku poczucia bezpieczeństwa i budowania jego pewności siebie.

Ponadto, terapia ma na celu stworzenie mostu porozumienia z osobami doświadczającymi trudności w kontaktach międzyludzkich, które mogą manifestować się poprzez niezdolność do nawiązania kontaktu lub całkowity brak zainteresowania interakcjami społecznymi.

Główne założenia metody Knillów

Głównym założeniem zajęć jest budowanie u dzieci świadomości i wrażliwości na wzajemne interakcje oraz umiejętność odczytywania sygnałów i reakcji. W metodzie Knillów kluczową rolę odgrywa ruch, stanowiący istotny element terapii.

Innym ważnym aspektem sesji jest muzyka, specjalnie dobrane brzmienia wspierające metodę Knillów, która jest stałym towarzyszem zajęć i pomaga dzieciom w koncentracji, motywacji do działania oraz w orientacji co do kolejnych kroków aktywności. Wykorzystywana muzyka jest prosta, rytmiczna i dostosowana do aktywności, ułatwiając dzieciom przewidywanie nadchodzących zadań.

Osoba słuchająca jest w stanie zorganizować słyszane dźwięki i rozpoznać je jako istotne tło muzyczne dla konkretnej aktywności. Tematy muzyczne wykorzystywane w programie są dopasowane rytmicznie i ekspresyjnie do towarzyszących im działań. Dzięki różnorodności muzycznych akompaniamentów dla poszczególnych ćwiczeń, dziecko uczy się przewidywać nadchodzące wydarzenia, co przyczynia się do wzrostu jego poczucia bezpieczeństwa.

Terapeuta, prowadząc zajęcia, musi być świadomy wpływu swojego zachowania, dotyku i głosu na dziecko, dbając o zachowanie jego autonomii i respektując jego granice, jednocześnie będąc gotowym do wsparcia, kiedy dziecko sygnalizuje taką potrzebę.

Program Aktywności w metodzie Knillów

Istnieje pięć programów w metodzie – cztery główne, program wprowadzający oraz dodatkowy program SPH, przeznaczony dla dzieci z niepełnosprawnością fizyczną.

W ramach każdego programu aktywności są zaplanowane sekwencyjnie, przy czym każdy etap charakteryzuje się odrębną, wyraźną i radosną melodią. Rytuał sesji zaczyna się już od momentu przygotowań, takich jak zgromadzenie niezbędnych materiałów i wybranie odpowiedniego miejsca, a następnie rozpoczyna się główna część poprzez włączenie muzyki i wykonanie określonych czynności z danego programu.

Pozycja dziecka i rodzaj jego fizycznego kontaktu z terapeutą są dostosowane do jego preferencji i możliwości psychofizycznych. Z czasem dziecko zaczyna wyraźnie kojarzyć słyszane melodie z rodzajem i schematem działania. Dzięki temu, oprócz budowania relacji i stymulacji aktywności, osiągana jest orientacja czasowa, umiejętność przewidywania i znaczny rozwój koordynacji słuchowo-ruchowej; dopasowywanie ruchów do muzyki.

Każda sesja zawsze jest wspierana przez specjalnie skomponowaną muzykę, która rozwija się według stałego wzorca:

W pierwszej części, trwającej 3 minuty, muzyka wprowadzająca ma za zadanie stworzenie atmosfery spokoju i bezpieczeństwa dla nas oraz naszego towarzysza.

Druga część, o długości 7 minut, charakteryzuje się bardziej rytmiczną muzyką. Konsekwentny i mocny rytm może stanowić fundament dla naszych ruchów.

Trzecia część, trwająca 6 minut, przynosi intensyfikację melodyki i rytmu, co umożliwia bliższy kontakt i intensywniejsze interakcje.

Czwarta część, o długości 4 minut, oferuje lżejszą i bardziej melodyjną muzykę, co sprzyja zabawnemu kontaktowi i komunikacji.

Piąta część, trwająca 3 minuty, to muzyka zamykająca, która ma działanie uspokajające i medytacyjne, pozwalając na relaksację, refleksję i pozytywne przemyślenie doświadczeń.

Podczas prowadzenia Programów kluczowy jest bliski kontakt z dzieckiem, co wymaga od terapeuty umiejętności zapewnienia fizycznego wsparcia, nawiązania kontaktu wzrokowego oraz świadomego i aktywnego korzystania z głosu.

Etapy Programu Aktywności

Aktywności w każdym programie następują kolejno po sobie.

Program wprowadzający, trwający 8 minut, umożliwia ocenę, czy konkretne dziecko wykazuje odpowiedni poziom koncentracji uwagi oraz czy jest zdolne do nawiązania i podtrzymania kontaktu, co jest warunkiem koniecznym do rozpoczęcia Programów I i II. Jest on szczególnie polecany podczas pracy z małymi dziećmi, a także z dziećmi z autyzmem i zaburzeniami psychotycznymi. Są to ćwiczenia takie jak pocieranie dłoni, klaskanie, głaskanie brzucha i głowy.

Program 1 – trwa 15 minut i wymaga zaangażowania górnej części ciała. W ramach tych ćwiczeń uczestnik wykonuje ćwiczenia takie jak kołysanie, głaskanie głowy, policzków, brzucha, wymachy rękoma, zaciskanie i otwieranie dłoni, zginanie i rozprostowywanie rąk, a także przewracanie się.

Program 2 – trwa 15 minut i wymaga zaangażowania dolnej części ciała. W tych programie dziecko wykonuje głaskanie brzucha, ud, kolan, palców u nóg, wiosłowanie, poruszanie palcami u stóp, pocieranie stóp, poruszanie nogami, leżenie na plecach i wykonywanie odpowiednio obrotów na brzuch i na boki.

Program 3 – trwa 20 minut i wymaga znacznie większej uwagi, koordynacji, sprawności,
a także dużo większej świadomości społecznej. Wykonywane ćwiczenia to obracanie się z brzucha na plecy, obracanie się z pleców na brzuch, czołganie się na brzuchu, raczkowanie, klęczenie i spacerowanie na kolanach, upadanie z pozycji klęczącej, przyciąganie i odpychanie.

Program 4 – trwa 20 minut i wymaga od uczestnika większej inicjatywy. W tym programie potrzebny jest wyższy poziom świadomości ciała, lepsza koncentracja, samokontrola, a także rozumienie pojęciowe. Przykładowe ćwiczenia to wykonywanie rowerka nogami, leżenie na brzuchu i mruganie oczami, leżenie na plecach z rękoma założonymi na karku, podnoszenie się i stanie w bezruchu, obijanie i ślizganie się po siedzeniu, unoszenie rąk, unoszenie jednocześnie jednej ręki i nogi, podbieganie do przeszkody, szybki i wolny spacer, dowolne ruchy, taniec.

Program SPH – trwa 25 minut i przeznaczony jest dla dzieci ze znaczną niepełnosprawnością ruchową. W trakcie zajęć wykonywane są ćwiczenia wykonywane są ćwiczenia z programu 1 i 2.

Metoda Knillów – zastosowanie

Metoda Knillów znajduje zastosowanie w różnych obszarach, między innymi:

• Przywraca doznania zmysłowe rozwijane jeszcze w okresie życia płodowego, co wspomaga poznawanie własnego ciała i ułatwia nawiązywanie kontaktu z otoczeniem.
• Stymuluje do aktywności i współdziałania dzieci z głębokimi upośledzeniami umysłowymi.
• Motywuje do aktywności dzieci dotknięte mózgowym porażeniem dziecięcym.
• Służy diagnostycznie i wspiera usprawnianie w terapii dzieci rozwijających się nieharmonijnie, mających trudności w nauce.
• Pomaga w organizacji zachowań dzieci niedostosowanych społecznie.

Aktywności przewidziane w każdym z programów są zaplanowane sekwencyjnie i mogą być stosowane w pracy z dziećmi z niepełnosprawnościami fizycznymi, głuchymi lub niewidomymi, a także z dziećmi z innymi specyficznymi potrzebami.

Najlepszy efekt terapii

Najlepsze rezultaty osiąga się, gdy wykorzystywany materiał jest częścią dobrze zaplanowanej codziennej rutyny, uzupełnionej o dodatkowe aktywności. Programy powinny być stosowane systematycznie, najlepiej o stałych porach. Częstość korzystania z programów należy dostosować do indywidualnych potrzeb i cech dziecka. Ilość powtórzeń powinna zależeć od potrzeb dziecka dotyczących regularnego uczestnictwa w aktywnościach włączonych do programu. Dzieci z większymi trudnościami komunikacyjnymi zazwyczaj potrzebują codziennego powtarzania programu, podczas gdy dla innych wystarczy dwa lub trzy razy w tygodniu.

Kluczowe jest także wybranie odpowiedniego dnia i miejsca na regularne i efektywne przeprowadzanie programu, preferując czas, kiedy dziecko jest najbardziej wypoczęte i aktywne.

Metoda Knillów – wskazówki

Wybór odpowiedniego miejsca, w którym dziecko poczuje się bezpiecznie i spokojnie, jest kluczowy. Atmosferę sprzyjającą inicjatywie często tworzy bezpieczna, zamknięta przestrzeń, na przykład poprzez wyznaczenie granic za pomocą poduszek czy materacy. Oświetlenie powinno być ciepłe i intymne, na przykład za pomocą lampki nocnej, a z pomieszczenia najlepiej usunąć zabawki i inne przedmioty, które mogą rozpraszać uwagę. Dodatkowo, nastrój sesji może wzbogacić użycie olejków zapachowych. W niektórych przypadkach skuteczną komunikację można wspomóc, organizując sesję w ciepłej wodzie, takiej jak kąpiel, basen terapeutyczny czy prysznic.

Równie ważne jest, by odpowiednio dobrać sprzęt do odtwarzania muzyki, tak aby były wyraźnie odczuwalne wibracje, co może znacząco wpłynąć na jakość sesji terapeutycznych.

Poznaj również inne formy terapii