Afazja to zaburzenie, wywołane uszkodzeniem mózgu, które może dramatycznie zmienić zdolność do mówienia, pisania, czytania i rozumienia słów. Sprawdź jakie są przyczyny, objawy oraz jak wpływa na codzienne życie. Dowiedz się, jak nowoczesne metody leczenia mogą pomóc w odzyskaniu utraconych umiejętności językowych i dać nadzieję na pełniejsze życie pomimo wyzwań, jakie niesie afazja.

Masz zdiagnozowaną afazję? Dostrzegasz u siebie lub u bliskiej Ci osoby jej objawy? Zgłoś się po profesjonalną pomoc do doświadczonego neurologopedy w Centrum Terapii i Wspomagania Rozwoju FOCUS. Serdecznie zapraszamy na konsultację!

Spis treści:

• Czym jest afazja?
• Rodzaje afazji
• Przyczyny afazji
• Objawy afazji u osób dorosłych i dzieci
• Jak diagnozuje się afazję?
• Diagnoza afazji u dziecka
• Nieprawidłowości w rozwoju mowy u dzieci – co robić?
• Leczenie i rokowania

Czym jest afazja?

Afazja to zaburzenie, które wpływa na zdolność komunikowania się, oddziałując zarówno na mowę, jak i na umiejętność pisania oraz rozumienia języka, zarówno mówionego, jak i pisanego.

To zaburzenie może pojawić się nagle, często jako wynik udaru lub urazu głowy. Może także rozwijać się stopniowo, na skutek powolnego wzrostu guza mózgu lub choroby, która prowadzi do postępującego i trwałego uszkodzenia mózgu. Stopień afazji zależy od różnych czynników, w tym od przyczyny i zakresu uszkodzenia mózgu.

Główne metody leczenia afazji obejmują leczenie choroby, która ją powoduje, a także terapię mowy. Osoba z afazją na nowo ćwiczy umiejętności językowe oraz uczy się korzystać z innych sposobów komunikowania się.

Afazja może współwystępować z zaburzeniami mowy, takimi jak dyzartria czy apraksja mowy, które również wynikają z uszkodzenia mózgu.

Kto może zachorować na afazję?

Większość osób cierpiących na afazję to osoby w średnim wieku lub starsze, ale może na nią zachorować każdy, w tym małe dzieci.

Rodzaje afazji

Afazja dzieli się na dwie główne kategorie: płynną oraz niepłynną, a w ramach tych kategorii wyróżnia się różne typy.

Afazja Wernickego

Uszkodzenie w obrębie płata skroniowego mózgu może skutkować afazją Wernickego, będącą najbardziej rozpowszechnioną formą afazji płynnej. Ludzie dotknięci afazją Wernickego są zdolni do formułowania długich i złożonych zdań, które jednak nie niosą ze sobą sensu, wzbogacając wypowiedzi o zbędne słowa lub nawet neologizmy.

Przykładowo, osoba z afazją Wernickego może wypowiedzieć coś w rodzaju: „Zauważ, że Maciuś się zaróżowił i pragnę go okiełznać oraz zatroszczyć o niego, jakbyś tego wcześniej pożądał”.

To sprawia, że zrozumienie przekazu od osoby cierpiącej na afazję Wernickego może być wyzwaniem. Osoby te często nie są świadome swoich błędów komunikacyjnych. Trudności w rozumieniu mowy również stanowią charakterystyczny element tego rodzaju afazji.

Afazja Broki

Jest najczęściej spotykaną formą afazji niepłynnej. Dotyka osób z uszkodzeniami głównie w płacie czołowym mózgu. Zazwyczaj obserwuje się u nich prawostronne osłabienie lub paraliż kończyn, ponieważ płat czołowy odgrywa kluczową rolę w kontrolowaniu ruchów. Ludzie z afazją Broki rozumieją mowę i wiedzą, co chcą przekazać, jednak ich próby komunikacji ograniczają się do krótkich i często ciężko wyartykułowanych zdań. Często opuszczają w wypowiedziach krótkie słówka takie jak „jest”, „i” oraz „to”.

Na przykład, osoba cierpiąca na afazję Broki może wyrazić się: „Wyprowadzaj psa”, mając na myśli, że zamierza wziąć psa na spacer, albo stwierdzić „książka książka drugi stół”, co powinno zostać zinterpretowane jako „Na stole leżą dwie książki”. Osoby z afazją Broki z reguły rozumieją mowę innych, co sprawia, że są one świadome własnych trudności komunikacyjnych i mogą odczuwać frustrację.

Afazja globalna

Pojawia się wskutek uszkodzeń rozległych rejonów mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie mowy. Osoby dotknięte afazją globalną napotykają na poważne przeszkody w komunikacji, ograniczone są w swojej zdolności do mówienia lub rozumienia mowy. Mogą być niezdolne do wypowiedzenia nawet kilku słów lub mogą bezustannie powtarzać te same słowa czy zwroty. Spotykają się także z problemami w rozumieniu nawet najprostszych słów i zdań.

Afazja nominalna (anomia)

Afazja anomii jest specyficznym typem afazji, charakteryzującym się głównie trudnościami w dobieraniu słów i nazywaniu obiektów, osób, miejsc lub zjawisk, mimo zachowanej zdolności do rozumienia mowy i pisania. Osoby cierpiące na afazję anomii często potrafią opisać funkcję przedmiotu lub jego cechy, ale mają problem z przypomnieniem sobie i wypowiedzeniem jego nazwy. Może to prowadzić do frustracji i trudności w płynnym prowadzeniu rozmowy.

Niektóre osoby mogą mieć kłopoty z powtarzaniem słów i zdań, pomimo że są w stanie je rozumieć i płynnie mówić (afazja przewodzeniowa).

W przypadkach, gdy przepływ krwi do mózgu zostaje chwilowo zablokowany, ale następnie szybko przywrócony, mówimy o przemijającym ataku niedokrwiennym. W takich sytuacjach zdolności językowe mogą zostać przywrócone w ciągu kilku godzin lub dni.

Przyczyny afazji

Afazja wynika z uszkodzenia mózgu, szczególnie w obszarach odpowiedzialnych za przetwarzanie językowe. Oto główne przyczyny afazji:

• Udar mózgu: Jest to najczęstsza przyczyna afazji. Udar może być spowodowany przez zablokowanie przepływu krwi do mózgu (udar niedokrwienny) lub krwawienie wewnątrz mózgu (udar krwotoczny).
• Urazy głowy: Silne uderzenia w głowę, które mogą wystąpić podczas wypadków samochodowych, upadków czy urazów sportowych.
• Guzy mózgu: Guzy mogą wywierać nacisk na obszary w mózgu odpowiedzialne za mowę.
• Infekcje mózgu: Infekcje mogą powodować zapalenie i uszkodzenie tkanki mózgowej.
• Zaburzenia neurodegeneracyjne: Choroby, takie jak choroba Alzheimera, choroba Picksa czy choroba z ciałami Lewy’ego, mogą prowadzić do postępującego uszkodzenia mózgu.
• Urazy naczyniowe: Inne problemy z naczyniami krwionośnymi w mózgu, takie jak malformacje tętniczo-żylny czy tętniaki, mogą powodować krwawienia lub inne uszkodzenia tkanki mózgowej.

Afazja u dzieci – przyczyny

Schorzenia układu sercowo-naczyniowego, stany zapalne mózgu wywołane przez czynniki bakteryjne i wirusowe, procesy zwyrodnieniowe, zapalenie ślinianek przyusznych, schorzenia neurologiczne, takie jak padaczka oraz zaburzenia endokrynologiczne.

Rzadziej afazja może być również wynikiem zatrucia, niedotlenienia mózgu, czy udarów spowodowanych przez stany takie jak migotanie przedsionków, gdzie dochodzi do tworzenia się zakrzepów krwi, które mogą następnie przemieścić się do mózgu.

Objawy

Osoba dorosła dotknięta afazją może:

• Używać krótkich lub niekompletnych zdań.
• Formułować wypowiedzi pozbawione sensu.
• Podmieniać słowa lub dźwięki na inne.
• Wypowiadać słowa niezrozumiałe dla otoczenia.
• Napotykać trudności w dobieraniu odpowiednich słów.
• Nie rozumieć mowy innych osób.
• Mieć problem z rozumieniem tekstu pisemnego.
• Pisać zdania niespójne i bez sensu.

Objawy afazji u dzieci

Zaburzenia języka receptywnego dotyczą zdolności dziecka do rozumienia mowy i tekstu pisemnego. Dzieci z takimi zaburzeniami mogą napotykać na różne trudności, w tym:

• Problemy z wykonywaniem poleceń czy instrukcji.
• Trudności w rozumieniu długich lub skomplikowanych zdań.
• Problemy z pojmowaniem znaczenia i kontekstu słów oraz zdań.
• Kłopoty z rozróżnianiem dźwięków.
• Wydaje się, że nie słuchają lub ignorują rozmówcę przez większość czasu.
• Problemy z utrzymaniem tempa pracy szkolnej lub relacji towarzyskich na równi z rówieśnikami.
• Zachowania problematyczne lub nieodpowiednie zachowanie w klasie.
• Łatwość rozpraszania się lub brak koncentracji podczas słuchania.
• Tendencje do zapominania, na przykład wykonują część zadań z instrukcji lub zapamiętują tylko fragment listy zakupów.

Zaburzenia języka ekspresyjnego dotyczą zdolności dziecka do wyrażania myśli i komunikowania się poprzez mowę lub pisanie. Dzieci z takimi zaburzeniami mogą doświadczać różnorodnych trudności, w tym:

• Nieprawidłowa budowa zdań lub struktura gramatyczna.
• Ograniczony zakres treści w wypowiedziach.
• Pomyłki w znaczeniu słów i gramatyce.
• Skłonność do używania krótkich, prostych zdań.
• Trudności z bezpośrednim przekazaniem myśli.
• Problemy z inicjowaniem rozmowy lub aktywnym udziałem w niej.
• Trudności z przypominaniem sobie informacji lub opowiadaniem o wydarzeniach.
• Problemy z tworzeniem ustnych i pisemnych narracji oraz wykonywaniem zadań.
• Trudności w dobieraniu właściwych słów.

Jak diagnozuje się afazję?

Zazwyczaj to lekarz, zajmujący się leczeniem osoby po urazie mózgu, jako pierwszy diagnozuje afazję. W celu potwierdzenia i zlokalizowania uszkodzenia mózgu, większość pacjentów poddawana jest badaniom obrazowym, takim jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. Lekarz przeprowadza również testy mające na celu ocenę sprawności narządu mowy i rozumienia, np. poprzez wykonanie poleceń, odpowiadanie na pytania, nazywanie obiektów oraz prowadzenie konwersacji.

W przypadku, gdy lekarz podejrzewa u pacjenta afazję, zwykle odsyła go do neurologopedy. Specjalista ten przystępuje do wszechstronnej oceny umiejętności komunikacyjnych pacjenta, w tym zdolności do mówienia, wyrażania myśli, prowadzenia konwersacji towarzyskiej, rozumienia mówionego i pisemnego języka oraz czytania i pisania.

Diagnoza afazji u dziecka

Diagnoza afazji u dzieci wymaga rozróżnienia pomiędzy afazją dziecięcą a niedokształceniem mowy o typie afazji, ponieważ oba te stany różnią się pod względem przyczyn, charakterystyki i podejścia terapeutycznego.

Afazja dziecięca

Afazja dziecięca jest zaburzeniem nabytej zdolności językowej, co oznacza, że dziecko traci już rozwinięte umiejętności językowe. Występuje u dzieci powyżej 6. roku życia. Do afazji może dojść w wyniku urazu głowy, udaru, infekcji mózgu lub innych stanów medycznych, które wpływają na mózg. Afazja ta dotyka dzieci, które wcześniej rozwijały się normalnie pod względem mowy i języka.

Charakterystyczne objawy afazji dziecięcej mogą obejmować:

• Nagłe trudności w formułowaniu zdań.
• Problemy z rozumieniem mowy.
• Trudności w znajdowaniu odpowiednich słów.
• Problemy z czytaniem i pisaniem.

Niedokształcenie mowy o typie afazji

Niedokształcenie mowy o typie afazji, znane również jako wrodzona afazja lub pierwotne zaburzenie językowe, odnosi się do stanu, w którym dziecko od początku rozwoju wykazuje znaczące trudności w nauce mowy bez widocznej przyczyny neurologicznej. Nie jest to spowodowane urazem mózgu, ale wynika z opóźnienia lub zaburzeń w rozwoju językowym dziecka.

Charakterystyczne objawy mogą obejmować:

• Opóźniony start mówienia.
• Ograniczony zasób słów.
• Trudności w tworzeniu złożonych zdań.
• Problemy z gramatyką i składnią.

Diagnozowanie

W celu dokonania rozróżnienia, konieczna jest dokładna diagnoza, która zwykle obejmuje:

• Szczegółowy wywiad z rodzicami dotyczący historii rozwoju dziecka i wystąpienia ewentualnych urazów czy chorób.
• Obserwację i ocenę umiejętności językowych dziecka przez specjalistów, takich jak neurologopedzi i neuropsycholodzy dziecięcy.
• Badania obrazowe mózgu może być zalecane, aby wykluczyć urazy lub inne przyczyny neurologiczne w przypadku afazji dziecięcej.

Nieprawidłowości w rozwoju mowy u dzieci – co robić?

Jeśli zauważysz nieprawidłowości w rozwoju mowy u dziecka, oto kilka kroków, które warto podjąć:

Zbieraj informacje o obserwowanych nieprawidłowościach: kiedy się pojawiły, w jakich sytuacjach są najbardziej widoczne, jakie są konkretne trudności. To pomoże specjalistom w dokładniejszej diagnozie.

Pierwszym krokiem powinna być konsultacja z pediatrą dziecka. Lekarz może przeprowadzić wstępną ocenę i jeśli to konieczne, skierować na dalsze badania do specjalisty.

W zależności od rekomendacji pediatry, może okazać się potrzebna konsultacja z neurologopedą, który specjalizuje się w diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń mowy i języka. W niektórych przypadkach może być również wskazana konsultacja z neuropsychologiem dziecięcym lub innymi specjalistami.

Jeśli zostanie zdiagnozowane konkretne zaburzenie, ważne jest, aby jak najszybciej rozpocząć odpowiednią terapię. Indywidualnie dopasowany plan terapeutyczny może znacząco wspierać rozwój mowy dziecka.

Oprócz profesjonalnej terapii, istotne jest także wsparcie dziecka w domowym środowisku. Rodzice mogą angażować się w ćwiczenia zalecone przez terapeutę, czytać z dzieckiem, prowadzić bogate w słowa rozmowy, zabawy słowne, które stymulują rozwój językowy.

Pamiętaj, że wczesne rozpoznanie i interwencja mogą znacząco wpłynąć na efektywność terapii i ogólny rozwój mowy dziecka. Dlatego nie zwlekaj z poszukiwaniem profesjonalnej pomocy, jeśli masz jakiekolwiek obawy związane z rozwojem mowy dziecka.

Leczenie i rokowania

Po urazie mózgu dochodzi do znaczących zmian wspomagających regenerację mózgu. W efekcie, osoby doświadczające afazji mogą obserwować zauważalne polepszenie swoich umiejętności językowych i komunikacyjnych już w ciągu pierwszych miesięcy, nawet bez przeprowadzenia specjalistycznego leczenia. Jednakże, afazja często pozostaje jako długotrwały skutek początkowego okresu rekonwalescencji. W takich sytuacjach, terapia neurologopedyczna jest stosowana w celu wsparcia pacjentów w odzyskaniu zdolności komunikowania się.

Celem terapii afazji jest poprawa komunikacji pacjenta poprzez wykorzystanie istniejących zdolności językowych, maksymalne przywrócenie umiejętności lingwistycznych i nauczanie alternatywnych metod komunikacji, takich jak gesty, obrazy czy korzystanie z urządzeń elektronicznych. Terapia indywidualna dostosowuje się do specyficznych potrzeb pacjenta, podczas gdy terapia grupowa zapewnia przestrzeń do praktykowania nowo nabytych umiejętności komunikacyjnych w bezpiecznym środowisku grupowym.

Wykorzystanie aplikacji do generowania mowy na urządzeniach mobilnych, na przykład tabletach, może służyć jako alternatywna forma komunikacji dla osób napotykających trudności w korzystaniu z mowy.

Osoby z afazją coraz częściej biorą udział w różnorodnych aktywnościach, takich jak kluby książki, grupy zainteresowań oraz kluby artystyczne i teatralne. Te aktywności wspierają odzyskiwanie przez pacjentów pewności siebie oraz poczucia społecznej wartości, jednocześnie rozwijając ich umiejętności komunikacyjne.

Angażowanie rodziny w proces leczenia afazji jest często kluczowe, umożliwiając rodzinom naukę skutecznych metod komunikacji z bliską osobą.

Rodzinie zaleca się

• Udział w sesjach terapeutycznych, jeśli jest to możliwe.
• Używanie prostego języka poprzez krótkie, jasne zdania.
• Powtarzanie ważnych informacji lub zapisywanie kluczowych słów dla lepszego zrozumienia.
• Prowadzenie naturalnej rozmowy na poziomie odpowiednim dla osoby dorosłej.
• Minimalizowanie elementów rozpraszających, jak głośna muzyka czy telewizja.
• Włączanie osoby z afazją do konwersacji.
• Pytanie o i docenianie opinii osoby z afazją, szczególnie w kwestiach rodzinnych.
• Zachęcanie do wszelkich form komunikacji, czy to mowy, gestów, pokazywania czy rysowania.
• Unikanie poprawiania wypowiedzi osoby z afazją.
• Dając osobie z afazją wystarczająco dużo czasu na wypowiedź.
• Pomaganie osobie z afazją w angażowaniu się w życie poza domem i poszukiwanie grup wsparcia.

Afazja – diagnoza i leczenie – jeśli potrzebujesz naszego wsparcia, zadzwoń pod numer 574 074 496.

PORADNIA FOCUS – ZAPRASZAMY!

Źródła:
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).
Centers for Disease Control and Prevention. (2021). Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder.
National Institute of Mental Health. (2021). Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder.
World Health Organization. (2021). Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder.
Mayo Clinic. (2021). Attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in children.

Tagi: afazja – przyczyny, objawy, leczenie, afazja, rodzaje afazji, przyczyny afazji, objawy afazji, leczenie afazji, afazja u dzieci, afazja u dorosłych, afazja – diagnoza, czym jest afazja, jak diagnozuje się afazję, czy afazja jest uleczalna