Czy to ADHD czy coś innego? Dowiedz się, jak diagnozuje się zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi u dzieci i dorosłych.
Spis treści:
- Jak zdiagnozować ADHD? Co musisz wiedzieć
- Postawienie diagnozy ADHD
- Typowe objawy ADHD
- Znalezienie specjalisty
- Jak wygląda proces diagnozy
- Schemat diagnozy ADHD
- Jak zdiagnozować ADHD u dzieci?
- Jak zdiagnozować ADHD u dorosłego?
- Zrozumienie diagnozy ADHD
- Uzyskanie pomocy po zdiagnozowaniu ADHD
Jak zdiagnozować ADHD? Co musisz wiedzieć
Często zapominasz, jesteś beznadziejnie zdezorganizowany, łatwo Cię zmylić i zastanawiasz się, czy przyczyną jest ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi)? Patrzysz na swoje hałaśliwe, niespokojne dziecko i myślisz, że to może być ADHD? Zanim wyciągniesz pochopne wnioski, pamiętaj, że diagnozowanie ADHD nie jest takie proste.
Żaden z objawów zespołu deficytu uwagi sam w sobie nie jest nieprawidłowy. Większość ludzi czuje się czasami rozproszona, nieskoncentrowana lub niespokojna. Nawet przewlekła nadpobudliwość lub roztargnienie niekoniecznie oznaczają ADHD.
Brak jednoznacznego testu medycznego, badania fizycznego lub innego narzędzia do diagnozowania ADHD, sprawia, że konieczne jest zaangażowanie psychologa i psychiatry w proces diagnozy.
Warto mieć na uwadze, że objawy ADHD, czyli problemy z koncentracją i nadpobudliwość, mogą być mylące. Są podobne do innych zaburzeń i problemów zdrowotnych, w tym trudności w uczeniu się czy innych kłopotów emocjonalnych, które wymagają zupełnie odmiennego podejścia. Objawy wyglądające na ADHD nie zawsze wskazują na to zaburzenie, dlatego kluczowa jest dokładna ocena i diagnoza.
Postawienie diagnozy ADHD
ADHD u każdej osoby może wyglądać inaczej, dlatego istnieje szeroki wachlarz kryteriów ułatwiających lekarzowi postawienie diagnozy.
Najważniejsze, aby być otwartym i szczerym wobec osoby przeprowadzającej ocenę, co pozwoli na dokładniejsze wyciągnięcie wniosków.
Aby zdiagnozować ADHD, Ty lub Twoje dziecko musicie wykazywać kombinację silnych objawów charakterystycznych dla ADHD, takich jak nadpobudliwość, impulsywność lub nieuwaga. Specjalista oceniający problem zwróci także uwagę na następujące czynniki:
Jak poważne są objawy? Aby zdiagnozować ADHD, objawy muszą wywierać negatywny wpływ na Twoje życie lub życie Twojego dziecka. Osoby, które faktycznie zmagają się z tym zaburzeniem doświadczają poważnych problemów w wielu obszarach życia: kariera, finanse, obowiązki rodzinne.
Kiedy zaczęły się objawy? Ponieważ ADHD rozpoczyna się w dzieciństwie, specjalista sprawdzi, kiedy dokładnie pojawiły się pierwsze objawy. Jeśli jesteś osobą dorosłą, czy jesteś w stanie prześledzić objawy aż do dzieciństwa?
Jak długo objawy niepokoją Ciebie lub Twoje dziecko? Aby dokonać diagnozy ADHD, objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej 6 miesięcy.
Kiedy i gdzie pojawiają się objawy? Objawy ADHD muszą występować w różnych sytuacjach, w domu i w szkole. Jeśli objawy manifestują się tylko w jednym środowisku, jest mało prawdopodobne, że ADHD jest ich przyczyną.
Typowe objawy ADHD
Zgodnie z kryteriami DSM-5 objawy ADHD mogą obejmować:
Objawy nieuwagi
- Pomijasz szczegóły lub często popełniasz błędy.
- Masz trudności z utrzymaniem uwagi podczas wykonywania zadań lub uczestnictwa w zajęciach.
- Wydaje się, że nie słuchasz, gdy ktoś do Ciebie mówi.
- Nie wykonujesz poleceń i nie kończysz szkolnych zadań ani obowiązków w miejscu pracy.
- Masz trudności z organizacją zadań i zajęć.
- Unikasz, nie lubisz lub niechętnie angażujesz się w zadania wymagające ciągłego wysiłku umysłowego.
- Gubisz lub zapominasz o niezbędnych rzeczach do wykonywania zadań lub czynności.
- Łatwo rozpraszasz się pod wpływem zewnętrznych bodźców.
- Często zapominasz o codziennych czynnościach.
Objawy nadpobudliwości i impulsywności
- Wiercisz się nerwowo albo nie możesz usiedzieć spokojnie na krześle.
- Opuszczasz miejsce w sytuacjach, gdzie oczekuje się, że będziesz obecny.
- Nie jesteś w stanie spokojnie bawić się lub angażować w zajęcia rekreacyjne.
- Biegasz i wspinasz się w sytuacjach, gdzie to jest niewłaściwe (może to objawiać się uczuciem niepokoju).
- Jesteś cały czas „w ruchu”, zachowujesz się tak, jakbyś był „nakręcony”.
- Odpowiadasz, zanim pytanie zostanie dokończone.
- Masz trudności z oczekiwaniem na swoją kolej.
- Przerywasz i przeszkadzasz innym.
- Nadmiernie mówisz.
Aby zostać zdiagnozowanym, musisz spełniać co najmniej sześć z powyższych kryteriów, a objawy muszą występować z dużą częstotliwością, a nie tylko sporadycznie.
Jak zdiagnozować ADHD – znalezienie specjalisty
Postawienie diagnozy ADHD wymaga także oceny ogólnego stanu zdrowia, mającej na celu wykluczenie wpływu ewentualnych problemów somatycznych na stan psychiczny. Do tego zadania przystępuje lekarz psychiatra, posiadający odpowiednie kompetencje, w odróżnieniu od psychologa. W przypadku wątpliwości lekarz psychiatra może zlecić niezbędne badania lub skierować na konsultację do innego specjalisty, na przykład neurologa.
Psycholog rozpoznaje objawy ADHD i kieruje do lekarza psychiatry w celu potwierdzenia tej diagnozy. Psychiatra gromadzi dalsze informacje i ustala rozpoznanie. Jeśli w pierwszej kolejności udasz się do lekarza psychiatry, to on zaleci wykonanie badań psychologicznych przez psychologa jako jednego z kilku istotnych elementów niezbędnych do ustalenia rozpoznania.
Ostateczną diagnozę stawia psychiatra, natomiast w procesie diagnostycznym powinien uczestniczyć również psycholog, po to, aby wykonać zalecone przez psychiatrę testy psychologiczne.
Jak wygląda proces diagnozy
Szukając miejsca, gdzie zdiagnozować ADHD u Ciebie lub Twojego dziecka, najlepiej udać się do poradni psychologiczno-psychiatrycznej. Proces diagnozy ADHD może wywołać u Ciebie różne pytania:
- jak zdiagnozować ADHD,
- kto jest odpowiedzialny za diagnozę ADHD,
- jak przeprowadza się diagnozę,
- jak przebiega terapia.
W przypadku ADHD, diagnoza opiera się na badaniach przeprowadzanych przez psychologa-diagnostę i lekarza psychiatrę.
Wizyta u psychologa może trwać kilka godzin. Jeśli wyniki badań wskazują na liczne objawy nadpobudliwości psychoruchowej, pacjenta kieruje się do lekarza psychiatry, który ustala ostateczne rozpoznanie. Następnie psychiatra omawia z pacjentem, jakie objawy wskazują na występowanie zaburzenia, co stanowi podstawę do decyzji dotyczącej indywidualnego planu farmakoterapii ADHD – czyli leczenia dokuczliwych symptomów.
W przypadku podejrzenia ADHD, rozpoznanie zazwyczaj rozpoczyna się od diagnostyki psychologicznej. Jeśli wolisz najpierw udać się do psychiatry, jak najbardziej możesz wybrać takie rozwiązanie.
Schemat diagnozy ADHD
Wywiad diagnostyczny
Na początku psycholog zbierze informacje dotyczące Twojego obecnego funkcjonowania, problemów, jakie Ty lub Twoje dziecko doświadczaliście na wcześniejszych etapach życia oraz zauważonych objawów. To również doskonały moment, aby podzielić się ze specjalistą własnymi pytaniami lub wątpliwościami.
Warto przynieść ze sobą pełną dokumentację medyczną, zwłaszcza związana z chorobami przewlekłymi, hospitalizacją, poważnymi urazami czy ewentualnym wcześniejszym leczeniem w poradni zdrowia psychicznego. Przydatne będzie także przedstawienie listy przyjmowanych leków i suplementów diety. Jeżeli to możliwe, przygotowanie dokumentów z okresu szkolnego, takich jak świadectwa opisowe i opinie poradni psychologiczno-pedagogicznej.
ADHD – diagnoza przy wykorzystaniu testów
Diagnoza ADHD opiera się na rzetelnych i profesjonalnych testach, w tym na badaniach przy użyciu testu przesiewowego, testu neuropsychologicznego oraz testach oceniające funkcje poznawcze. Konkretne narzędzia wykorzystywane w procesie diagnostyki powinny być dopasowywane indywidualnie do oczekiwań, potrzeb i objawów pacjenta.
Omówienie diagnozy
Podczas tego spotkania specjalista omówi z Tobą wyniki przeprowadzonych testów oraz proces diagnostyczny związany z ADHD. Ponadto otrzymasz dalsze zalecenia dotyczące planu leczenia.
Proces diagnozy ADHD finalizuje się konsultacją z psychiatrą. Opinia pisemna od psychologa stanowi dla niego istotne wsparcie w dokładnym postawieniu ostatecznego rozpoznania ADHD u Ciebie lub Twojego dziecka. Przygotuj się na wizytę u psychiatry, zabierając ze sobą opinię psychologiczna, a także wszystkie dokumenty związane z odbyciem ewentualnych terapii czy leczeniem psychiatrycznym.
Dostarczona opinia psychologiczna stanowi dla psychiatry niezwykle cenną pomoc w postawieniu diagnozy oraz wyborze najbardziej skutecznego planu leczenia.
Jak zdiagnozować ADHD u dziecka?
Gdy poszukujesz diagnozy dla swojego dziecka, korzystne może być przyjęcie „mentalności zespołowej”. Nie jesteś sam, a dzięki wsparciu innych możesz lepiej zrozumieć wyzwania, przed którymi stoi Twoje dziecko. Wspólnie ze specjalistami zajmującymi się diagnozą możecie przyczynić się do szybkiej i precyzyjnej oceny, prowadzącej do skutecznego leczenia.
Twoja rola jako rodzica
Podczas poszukiwań diagnozy dla swojego dziecka, jesteś jego najważniejszym obrońcą i kluczowym źródłem wsparcia. Twoja rola obejmuje zarówno aspekty emocjonalne, jak i praktyczne. Możesz:
- Zapewnić swojemu dziecku wsparcie emocjonalne podczas procesu diagnostycznego.
- Zatroszczyć się o to, aby Twoje dziecko trafiło do odpowiedniego specjalisty i w razie potrzeby zasięgnąć drugiej opinii.
- Dostarczać specjalistom istotne i pomocne informacje, w tym odpowiedzi na pytania dotyczące historii Twojego dziecka oraz jego obecnej sytuacji.
- Monitorować szybkość i dokładność oceny.
Rola specjalisty
Zazwyczaj więcej niż jeden specjalista ocenia dziecko pod kątem objawów. Lekarz pediatra, psycholog szkolny, pedagog, nauczyciele mogą odegrać kluczową rolę w ocenie ADHD. Dlatego przed udaniem się na konsultację psychologiczną warto zasięgnąć również opinii pediatry, a także zebrać wszelkie informacje na temat zachowanie dziecka w szkole. Pełny obraz zachowania dziecka ułatwi i przyspieszy proces diagnozy.
Podobnie jak w przypadku dorosłych, nie istnieją dostępne badania laboratoryjne ani obrazowe, które umożliwiają postawienie diagnozy; zamiast tego psychiatra i psycholog opierają swoje wnioski na objawach, które można zaobserwować, wykluczając przy tym inne zaburzenia. Specjalista przeprowadzający ocenę Twojego dziecka zadaje szereg pytań, na które warto odpowiedzieć uczciwie i otwarcie. Może również:
- Dokonać szczegółowego wywiadu medycznego i rodzinnego.
- Zlecić lub przeprowadzić ogólne badanie fizykalne i/lub neurologiczne.
- Przeprowadzić kompleksowy wywiad z Tobą, Twoim dzieckiem i nauczycielami dziecka.
- Skorzystać ze standardowych narzędzi w celu oceny ADHD.
- Użyć testów psychologicznych do pomiaru poziomu inteligencji oraz oceny przystosowania społecznego i emocjonalnego.
Ocena dziecka pod kątem ADHD
Lekarze, specjaliści, testy na ADHD – postawienie diagnozy u Twojego dziecka może wydawać się nieco przytłaczające. Aby uprościć ten proces, zastosuj poniższe praktyczne kroki.
- Umów się na wizytę u specjalisty. Jako rodzic możesz inicjować badanie na ADHD w imieniu swojego dziecka. Im wcześniej umówisz się na tę wizytę, tym szybciej otrzymacie pomoc związaną z ADHD.
- Porozmawiaj z nauczycielami swojego dziecka. Skontaktuj się bezpośrednio z wychowawcą swojego dziecka i otwarcie omów swoje poszukiwania diagnozy. W większości przypadków nauczyciele również są nastawieni na współpracę i wsparcie.
- Przedstaw profesjonalistom pełny obraz. Gdy zostaną Ci zadane trudne pytania dotyczące zachowania Twojego dziecka, odpowiadaj szczerze. Twoja perspektywa jest niezwykle istotna w procesie oceny.
- W razie wątpliwości, rozważ zasięgnięcie drugiej opinii. Jeżeli nurtują Cię wątpliwości dotyczące dokładności i adekwatności oceny Twojego dziecka, rozważ skonsultowanie się z innym specjalistą.
Jak zdiagnozować ADHD u dorosłego?
Wiele osób dowiaduje się o występowaniu u nich ADHD dopiero w dorosłym życiu. Często to diagnoza dziecka jest punktem wyjścia do obserwacji jednego z rodziców. Podczas zgłębiania wiedzy na temat zaburzenia uświadamiamy sobie, że może to dotyczyć również nas. Dla niektórych objawy stają się tak dotkliwe, że powodują poważne trudności w codziennym życiu, co skłania do poszukiwania pomocy. Jeżeli rozpoznajesz u siebie symptomy ADHD, warto umówić się na wizytę u specjalisty.
Jeśli jesteś świadomy tego, czego się spodziewać, proces oceny ADHD staje się mniej przerażający. Jak już wyżej wspominaliśmy, specjalista zacznie od przeprowadzenia szczegółowego wywiadu. Zapyta Cię o objawy, w tym o to, jak długo Cię niepokoją oraz o wszelkie problemy, które mogły występować w przeszłości. W następnej kolejności przeprowadzone zostaną różnego rodzaju testy – neuropsychologiczne oraz badające sferę poznawczą, a także zdolność do koncentracji uwagi.
Jeśli to możliwe, porozmawia z członkami rodziny lub kimś bliskim na temat Twoich objawów. Aby ustalić, czy masz ADHD, specjalista przeprowadzi również badania, które pomogą wykluczyć inne fizyczne przyczyny objawów, ewentualnie skieruje Cię na wizytę do innego lekarza.
Czy powinienem się przebadać pod kątem ADHD u dorosłych?
Jeśli napotykasz poważne trudności w którakolwiek z poniższych sfer, może warto rozważyć poddanie się ocenie pod kątem ADHD:
Praca lub kariera – Częsta utrata zatrudnienia lub rezygnacja z pracy.
Praca lub szkoła – Brak osiągnięć na poziomie swoich umiejętności i potencjału.
Zadania codziennego życia – Trudności w wykonywaniu obowiązków domowych, terminowym regulowaniu rachunków, problem z organizacją.
Relacje – Zapominanie o istotnych sprawach, trudności w wykonywaniu zadań, drażliwość w związku z błahymi sprawami.
Emocje – Doświadczanie ciągłego stresu i niepokoju wynikającego z braku osiągnieć i z niestarannego wykonywania obowiązków.
Zrozumienie diagnozy ADHD
Normalne jest odczuwanie zdenerwowania w związku z diagnozą ADHD. Jednak pamiętaj, że postawienie diagnozy może stanowić pierwszy krok w kierunku poprawy jakości życia. Posiadając już świadomość, z czym masz do czynienia, możesz rozpocząć leczenie, co oznacza przejęcie kontroli nad objawami i zyskanie większej pewności siebie w różnych sferach życia. To samo dotyczy Twojego dziecka.
Diagnoza ADHD powinna być traktowana jak wyjaśnienie. To wyjaśnienie, dlaczego pojawiają się trudności w czynnościach życia codziennego, takich jak skupienie uwagi, przestrzeganie wskazówek, uważne słuchanie czy organizacja – umiejętności, które dla innych ludzi mogą wydawać się łatwiejsze.
W tym kontekście postawienie diagnozy może przynieść ulgę. Możesz spać spokojnie, mając pewność, że trudności, z jakimi borykasz się Ty lub Twoje dziecko, nie są wynikiem lenistwa czy braku inteligencji. Są to wyzwania związane z zaburzeniem, z którym można nauczyć się skutecznie radzić.
Pamiętaj, że diagnoza ADHD nie jest wyrokiem na całe życie. Niektórzy ludzie doświadczają jedynie łagodnych objawów, podczas gdy inni borykają się z bardziej rozległymi problemami. Bez względu jednak na to, gdzie Ty lub Twoje dziecko znajdujecie się w tym spektrum, istnieje wiele kroków, które można podjąć, aby skutecznie zarządzać objawami.
Choroby współistniejące i ADHD
Pamiętaj również, że diagnoza ADHD nie wyklucza istnienia innych schorzeń psychicznych. Poniższe zaburzenia nie są integralną częścią diagnozy ADHD, lecz czasem współistnieją z ADHD lub są z nim mylone:
Lęk – Nadmierny niepokój, który pojawia się często i trudno go kontrolować. Objawy obejmują uczucie niepokoju lub zdenerwowania, łatwe męczenie się, ataki paniki, drażliwość, napięcie mięśni i bezsenność.
Depresja – Objawy obejmują uczucie beznadziejności, bezradności, wstrętu do samego siebie, a także zmiany w nawykach związanych ze snem i jedzeniem oraz utratę zainteresowania aktywnościami, które sprawiały przyjemność.
Trudności w uczeniu się – Problemy z czytaniem, pisaniem lub matematyką. Wyniki standardowych testów zdolności i inteligencji ucznia są znacznie wyższe niż jego osiągnięcia.
Nadużywanie substancji – Impulsywność i problemy behawioralne, które często towarzyszą ADHD, mogą prowadzić do problemów związanych z nadużywaniem alkoholu lub narkotyków.
Uzyskanie pomocy po zdiagnozowaniu ADHD
Diagnoza ADHD może stanowić silną motywację, dając Ci dodatkowy impuls do poszukiwania pomocy w przypadku objawów, które mogą wpływać na Twoje szczęście i sukces. Jeśli Ty lub Twoje dziecko otrzymaliście diagnozę ADHD, nie zwlekaj z rozpoczęciem leczenia. Im wcześniej podejmiesz walkę z objawami, tym lepiej.
Zarządzanie ADHD wymaga wysiłku. Znalezienie odpowiedniego leczenia dla siebie lub swojego dziecka to proces, który wymaga czasu, wytrwałości oraz eksperymentowania z różnymi metodami. Jednak możesz pomóc sobie, trzymając się kilku kluczowych celów:
ADHD jest chorobą, która można skutecznie leczyć. Nie trać nadziei. Dzięki odpowiedniemu leczeniu i wsparciu, zarówno Ty, jak i Twoje dziecko, będziecie w stanie opanować objawy ADHD i zbudować życie, o jakim marzycie.
Proces leczenia jest Twoją własną odpowiedzialnością. To od Ciebie zależy, czy podejmiesz kroki mające na celu opanowanie objawów ADHD. Choć specjaliści są po to, aby Ci pomóc, ostateczna decyzja i odpowiedzialność spoczywają w Twoich rękach.
Kluczem do sukcesu jest zdobycie jak największej wiedzy na temat ADHD. Pełne zrozumienie tego zaburzenia pozwoli Ci podejmować świadome decyzje dotyczące wszystkich aspektów życia i leczenia, zarówno Twojego, jak i Twojego dziecka.
Wsparcie od innych odgrywa istotną rolę. Chociaż proces leczenia zależy od Ciebie, wsparcie otoczenia może pomóc Ci utrzymać motywację i przetrwać trudne chwile.
