Zaburzenie osobowości borderline

Zaburzenie osobowości borderline, okładka

Osobowość borderline, znana także jako zaburzenie osobowości z pogranicza (ang. borderline personality disorder, BPD), to złożone zaburzenie psychiczne charakteryzujące się niestabilnością emocjonalną, trudnościami w utrzymywaniu stabilnych relacji międzyludzkich oraz zachowaniem impulsywnym. Osoby z BPD mają ekstremalne wahania nastroju i problemy z kontrolowaniem swoich emocji. Często doświadczają intensywnych epizodów złości, depresji i lęku, które mogą trwać od kilku godzin do kilku dni.

Dostrzegasz u siebie objawy zaburzenia osobowości borderline? Zmagasz się z innymi problemami psychicznymi? Przechodzisz przez trudny okres? Zgłoś się po profesjonalną pomoc do doświadczonego psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry w Centrum Zdrowia Psychicznego FOCUS. Zapraszamy na konsultację!

Jeśli nie wiesz, którego specjalistę wybrać – zadzwoń pod numer 574 074 496.

Spis treści:

Czym jest zaburzenie osobowości borderline?

Zaburzenie osobowości typu borderline (BPD) jest stanem zdrowia psychicznego, który objawia się skrajnymi zmianami nastroju, niestabilnością w relacjach oraz impulsywnością.

Osoby dotknięte BPD zazwyczaj przeżywają głęboki lęk przed odrzuceniem i napotykają trudności w regulacji emocji, zwłaszcza złości. Są również skłonne do podejmowania impulsywnych i ryzykownych działań, co utrudnia im budowanie i utrzymanie stałych relacji.

Zaburzenie to zalicza się do tzw. grupy B zaburzeń osobowości, która charakteryzuje się dramatycznym i nieprzewidywalnym zachowaniem. Zaburzenia osobowości to trwałe, dysfunkcyjne wzorce zachowań, które powodują problemy w funkcjonowaniu społecznym.

Wielu ludzi zmagających się z zaburzeniem osobowości typu borderline nie zdaje sobie sprawy ze swojego stanu i nie jest świadoma, że możliwe są zdrowsze sposoby interakcji i nawiązywania relacji z innymi.

Zaburzenie osobowości borderline

Kogo dotyka zaburzenie osobowości borderline?

Większość zaburzeń osobowości rozpoczyna się w okresie dojrzewania, kiedy to osobowość jeszcze się kształtuje. Z tego powodu, diagnoza zaburzenia osobowości typu borderline zazwyczaj jest stawiana osobom, które ukończyły 18. rok życia.

Chociaż BPD może rozwinąć się u każdego, istnieje wyższe ryzyko wystąpienia tego zaburzenia wśród osób, które mają rodzinne przypadki BPD. Ponadto, zwiększone ryzyko dotyczy również osób zmagających się z innymi problemami psychicznymi, takimi jak lęki, depresja czy zaburzenia odżywiania.

Około 75% diagnoz dotyczących BPD dotyczy kobiet. Jednak badania wskazują, że mężczyźni mogą być równie często dotknięci BPD, lecz często otrzymują błędne diagnozy, takie jak zespół stresu pourazowego (PTSD) lub depresja.

Jak powszechne jest zaburzenie osobowości borderline?

Zaburzenie osobowości typu borderline występuje stosunkowo rzadko i dotyczy około 1 – 3% populacji na świecie. To jedno z zaburzeń osobowości, które diagnozuje się najczęściej.

Jaka jest różnica między zaburzeniem osobowości typu borderline a chorobą afektywną dwubiegunową?

Chociaż zarówno choroba afektywna dwubiegunowa, jak i zaburzenie osobowości typu borderline objawiają się znacznymi zmianami nastroju i zachowania, istnieją między nimi wyraźne różnice.

W przypadku BPD zmiany nastroju i zachowania często zachodzą gwałtownie i są bezpośrednio związane z intensywnym stresem, zwłaszcza w kontekście interakcji społecznych. Natomiast w chorobie afektywnej dwubiegunowej, nastrój jest bardziej stabilny w czasie i mniej zależny od zewnętrznych czynników. Dodatkowo, osoby z chorobą afektywną dwubiegunową doświadczają również znaczących wahań poziomu energii i ogólnej aktywności, czego zazwyczaj nie obserwuje się u osób z BPD.

Osobowość borderline – przyczyny

Naukowcy wciąż badają przyczyny zaburzenia osobowości typu borderline, ale istnieją przesłanki, że czynniki genetyczne, środowiskowe i społeczne mogą wpływać na zwiększone ryzyko wystąpienia tego zaburzenia. Do czynników tych należą:

  • Uwarunkowania genetyczne: Osoby, które mają bliskich krewnych (rodzice czy rodzeństwo) cierpiących na to zaburzenie, mogą być bardziej podatne na rozwój tego zaburzenia.
  • Struktura i funkcja mózgu: Badania wskazują na możliwość występowania zmian strukturalnych i funkcjonalnych w mózgu osób z zaburzeniem osobowości typu borderline, szczególnie w rejonach odpowiedzialnych za kontrolę impulsów i regulację emocji. Nie jest jednak jasne, czy te zmiany są czynnikami ryzyka zaburzenia, czy wynikiem już istniejącej choroby.
  • Czynniki środowiskowe, kulturowe i społeczne: Jednym z najbardziej znaczących czynników środowiskowych związanych z BPD jest doświadczenie traumy w dzieciństwie. To może obejmować fizyczne, emocjonalne lub seksualne nadużycia, ale także zaniedbanie emocjonalne lub fizyczne. Osoby, które doświadczyły przemocy lub były świadkami przemocy w rodzinie, są szczególnie narażone na rozwój tego zaburzenia.

Mimo, że te czynniki mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzenia osobowości borderline, nie oznacza to automatycznego rozwoju tego zoburzenia. Podobnie, u osób, które nie mają tych czynników ryzyka, również może rozwinąć się to zaburzenie.

Zaburzenie osobowości borderline, osobowość borderline

Jakie są oznaki i objawy zaburzenia osobowości typu borderline?

Zwykle symptomy zaburzenia osobowości borderline ujawniają się pod koniec okresu dojrzewania lub na początku dorosłości. Stresujące zdarzenia lub trudne doświadczenia mogą prowokować lub zaostrzać te symptomy.

W miarę upływu czasu symptomy mogą łagodnieć, a nawet całkowicie zaniknąć.

Symptomy mogą różnić się intensywnością od łagodnych do ekstremalnych i mogą zawierać różne kombinacje poniższych objawów:

Strach przed porzuceniem

Osoby z BPD mogą doświadczać intensywnego niepokoju i dyskomfortu, gdy są same, co może prowadzić do desperackich i często nieproporcjonalnych działań, aby zapobiec rzeczywistemu lub wyimaginowanemu porzuceniu.

W praktyce, może to oznaczać, że będą próbowały monitorować miejsce pobytu swoich bliskich, dzwonić do nich nieustannie lub wymagać od nich, aby regularnie potwierdzali swoje zaangażowanie w relację. W skrajnych przypadkach, mogą nawet stosować manipulację emocjonalną lub zachowania kontrolujące, aby zapobiec odejściu bliskich.

Mogą odpychać innych prewencyjnie, wierząc, że lepiej jest zakończyć relację na własnych warunkach, niż doświadczyć bólu porzucenia.

Niestabilne, intensywne relacje

Ludzie z BPD mają trudności z utrzymaniem stabilnych i zdrowych relacji, ponieważ ich postrzeganie innych może dynamicznie się zmieniać. Ich uczucia mogą szybko oscylować między idealizowaniem a deprecjonowaniem innych. Przyjaźnie, małżeństwa i inne relacje rodzinne często są burzliwe i niestabilne.

Niestabilne poczucie własnej wartości

Osoby z BPD często borykają się z zniekształconym lub niepewnym obrazem własnej osoby, odczuwając poczucie winy lub wstydu i postrzegając siebie jako „złe”. Mogą również doświadczać nagłych, radykalnych zmian w swoim postrzeganiu siebie, co może objawiać się poprzez zmianę celów, przekonań, zawodowych aspiracji lub przyjaźni. Często sabotują również swoje własne osiągnięcia, na przykład świadomie obniżając swoje wyniki w testach, niszcząc relacje lub doprowadzając do zwolnienia z pracy.

Gwałtowne huśtawki nastroju

Osoby z BPD mogą przeżywać nagłe zmiany w swoich uczuciach względem innych, siebie samego i świata wokół. Doświadczają irracjonalnych emocji, takich jak niekontrolowany gniew, strach, niepokój, nienawiść, smutek czy miłość, które mogą zmieniać się szybko i nieoczekiwanie. Te wahania nastroju trwają zwykle kilka godzin, a rzadko dłużej niż kilka dni.

Impulsywne i ryzykowne zachowania

Epizody nieodpowiedzialnej jazdy, bójek, hazardu, nadużywania substancji psychoaktywnych, nadmiernego jedzenia czy ryzykownych zachowań seksualnych są powszechne wśród osób z BPD.

Samookaleczanie lub próby samobójcze

Osoby z BPD mogą się samookaleczać lub grozić, że to zrobią. Często mają też myśli samobójcze. Takie akty autodestrukcyjne zwykle są wywołane przez odrzucenie, możliwe porzucenie lub rozczarowanie przez opiekuna lub partnera.

Trwałe uczucie pustki

Wiele osób z BPD doświadcza przewlekłego smutku, znudzenia, uczucia niespełnienia lub „pustki”. Często towarzyszy temu także poczucie bezwartościowości i samowstręt.

Problemy z kontrolą złości

Osoby z BPD często mają trudności z opanowaniem złości i mogą doświadczać intensywnych wybuchów gniewu. Ich złość może przejawiać się poprzez zgryźliwy sarkazm, gorycz lub wybuchy gniewu. Po takich epizodach często pojawia się poczucie wstydu i winy.

Przejściowe myśli paranoidalne

Epizody dysocjacyjne, myśli paranoidalne oraz czasami halucynacje mogą pojawiać się pod wpływem ekstremalnego stresu, często wynikającego z lęku przed porzuceniem. Te objawy są przejściowe i zazwyczaj nie są na tyle poważne, by można było je uznać za odrębne zaburzenie.

Nie każda osoba z zaburzeniem osobowości typu borderline przejawia wszystkie wymienione objawy. Ich nasilenie, częstotliwość oraz czas trwania są różne w zależności od osoby.

Jak diagnozuje się zaburzenie osobowości typu borderline?

Osobowość rozwija się w ciągu okresu dzieciństwa i młodości. Z tego powodu zaburzenie osobowości borderline zazwyczaj jest diagnozowane po osiągnięciu przez osobę 18. roku życia. Jednakże, BPD może być czasem zdiagnozowane u osób poniżej 18 roku życia, jeśli objawy są wyraźne i trwają przez co najmniej rok.

Diagnozowanie zaburzeń osobowości, w tym zaburzenia osobowości borderline, bywa trudne, ponieważ osoby cierpiące na te zaburzenia często nie zdają sobie sprawy ze swoich destrukcyjnych zachowań i wzorców myślenia.

Często szukają pomocy z powodu problemów, takich jak lęk czy depresja, które wynikają z konsekwencji zaburzenia osobowości, na przykład rozwodu czy utraty relacji, a nie ze względu na samo zaburzenie.

Psychiatra lub psycholog – diagnosta, może rozpoznać zaburzenie osobowości borderline.

Diagnoza stawiana jest na podstawie szczegółowego wywiadu i rozmów o objawach. Specjalista zadaje pytania, które mogą pomóc w zrozumieniu.

Specjaliści mogą także współpracować z rodziną, aby lepiej zrozumieć jego zachowanie i historię.

Zaburzenie osobowości borderline – leczenie

W przeszłości leczenie BPD było wyzwaniem. Obecnie jednak, dzięki nowoczesnym metodom leczenia opartym na dowodach naukowych, wiele osób z zaburzeniem osobowości borderline doświadcza mniej intensywnych objawów, poprawia swoje funkcjonowanie i jakość życia.

Skuteczne leczenie wymaga jednak czasu, cierpliwości i zaangażowania. Może ono obejmować psychoterapię, leki lub kombinację obu tych metod.

Psychiatra może zasugerować krótkotrwały pobyt w szpitalu, jeśli przeżywasz silny stres lub gdy istnieje ryzyko, że możesz zaszkodzić sobie lub innym.

Osoby z zaburzeniem osobowości typu borderline często zmagają się także z innymi schorzeniami psychicznymi, takimi jak:

  • Zaburzenia nastroju (od 80% do 96% osób z BPD),
  • Zaburzenia lękowe (88%),
  • Problemy związane z używaniem substancji psychoaktywnych (64%),
  • Zaburzenia odżywiania (53%),
  • ADHD (od 10% do 30%),
  • Choroba afektywna dwubiegunowa (15%),
  • Zaburzenia somatyczne (10%).

Leczenie współwystępujących schorzeń jest również niezbędne.

Psychoterapia w leczeniu zaburzeń osobowości z pogranicza

Psychoterapia, stanowi kluczową metodę leczenia zaburzenia osobowości borderline. Jej głównym celem jest pomoc w zrozumieniu motywacji i lęków leżących u podstaw myśli i zachowań pacjenta, a także w nauce bardziej pozytywnego podejścia do innych osób.

Istnieje kilka rodzajów terapii, które mogą być skuteczne w leczeniu BPD, w tym:

Dialektyczna terapia behawioralna (DBT): Ta forma terapii została specjalnie opracowana dla osób z BPD. Pomaga pacjentom zaakceptować realia swojego życia, a także uczy zmiany destrukcyjnych zachowań. Koncentruje się na rozwijaniu umiejętności, które pomagają kontrolować intensywne emocje, zmniejszać zachowania autodestrukcyjne i poprawiać relacje.

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Jest to ustrukturyzowana, zorientowana na cel forma terapii. Terapeuta pomaga pacjentom bliżej przyjrzeć się ich myślom i emocjom, aby zrozumieć, jak myśli wpływają na ich zachowania. CBT pomaga oduczyć się negatywnych myśli i zachowań oraz uczy przyjmowania zdrowszych wzorców myślenia.

Terapia grupowa: To forma psychoterapii, w której grupa osób spotyka się regularnie, aby pod opieką terapeuty omawiać swoje problemy. Terapia grupowa może wspierać w budowaniu pozytywnych relacji z innymi i efektywniejszym wyrażaniu siebie.

Zaburzenie osobowości typu borderline - leczenie

Leki na zaburzenie osobowości borderline

Ze względu na niejasne korzyści wynikające ze stosowania leków na receptę w leczeniu borderline, leki te zazwyczaj nie są przepisywane jako główna forma terapii.

Jednakże w niektórych sytuacjach psychiatra może zalecić stosowanie leków w celu leczenia specyficznych objawów lub współistniejących zaburzeń psychicznych. Leki te mogą być stosowane do leczenia stanów lękowych i depresyjnych, regulacji nastroju lub kontroli impulsywnych zachowań. W niektórych przypadkach leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki) mogą być pomocne dla osób z BPD.

Czy da się uniknąć borderline?

Niestety, nie ma sposobu, aby zapobiec zaburzeniu osobowości borderline. Wiele badań sugeruje, że skłonność do tego zaburzenia może być dziedziczona, co oznacza, że osoby, w których rodzinach występowało to zaburzenie, mają zwiększone ryzyko jego rozwoju.

Zrozumienie genetycznych aspektów BPD jest kluczowe, ponieważ może prowadzić do wcześniejszego rozpoznania i interwencji, które mogą złagodzić objawy. Osoby, które są świadome historii BPD w swojej rodzinie, powinny skonsultować się z lekarzem psychiatrą, aby dowiedzieć się więcej o objawach i wczesnych oznakach tej choroby. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia, zmniejszając wpływ zaburzenia na codzienne funkcjonowanie i międzyludzkie relacje.

Czy borderline jest uleczalne?

W wielu przypadkach objawy z wiekiem stopniowo zmniejszają się. U niektórych osób objawy ustępują po 40. roku życia. Dzięki efektywnemu leczeniu, wiele osób radzi sobie z objawami, co przekłada się na znaczną poprawę jakości ich życia.

Bez odpowiedniego leczenia lub w przypadku niepowodzenia terapii, osoby z BPD mogą mieć zwiększone ryzyko rozwoju następujących problemów:

  • Zaburzenia związane z używaniem substancji i alkoholu.
  • Depresja.
  • Samookaleczenia.
  • Samobójstwo.

Osoby z BPD, które nie otrzymują leczenia, często doświadczają także niestabilnych lub chaotycznych relacji osobistych oraz mają trudności z utrzymaniem stałej pracy. Są one bardziej narażone na ryzyko rozwodów, separacji od członków rodziny oraz problemów w utrzymywaniu trwałych przyjaźni. Problemy prawne i finansowe również często występują wśród osób z nieleczonym BPD.

Źródła:
National Institute of Mental Health – https://www.nimh.nih.gov/health/topics/borderline-personality-disorder/index.shtml
American Psychiatric Association – https://www.psychiatry.org/patients-families/personality-disorders/what-are-personality-disorders
Mayo Clinic – https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/borderline-personality-disorder/symptoms-causes/syc-20370237
Verywell Mind – https://www.verywellmind.com/borderline-personality-disorder-425210
Psychology Today – https://www.psychologytoday.com/us/conditions/borderline-personality-disorde

Powrót