Fobia społeczna (lęk społeczny) to zaburzenie lękowe, które powoduje intensywny lęk i unikanie sytuacji społecznych. Osoby z lękiem społecznym mogą mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych, prowadzeniu prezentacji publicznych, uczestnictwie w spotkaniach biznesowych, jedzeniu w restauracjach i wykonywaniu innych czynności, które wiążą się z interakcją z innymi ludźmi.

Osoby cierpiące na ten rodzaj lęku obawiają się negatywnej oceny ze strony otoczenia. Zaburzenie to jest możliwe do leczenia za pomocą terapii oraz medykamentów, w tym leków przeciwdepresyjnych.

Dostrzegasz u siebie objawy fobii społecznej? Zmagasz się z innymi problemami psychicznymi? Przechodzisz przez trudny okres? Zgłoś się po profesjonalną pomoc do doświadczonego psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry w Centrum Zdrowia Psychicznego FOCUS. Serdecznie zapraszamy na konsultację!

Jeśli nie wiesz, którego specjalistę wybrać – zadzwoń pod numer 574 074 496.

Spis treści:

• Co to jest fobia społeczna?
• Kogo dotyka fobia społeczna?
• Jak powszechny jest lęk społeczny?
• Rodzaje fobii społecznej
• Fobia społeczna a nieśmiałość
• Przyczyny
• Objawy fobii społecznej
• Fobia społeczna, a codzienne funkcjonowanie
• Leczenie lęku społecznego
• Jakie są rokowania w przypadku fobii społecznej?
• Życie z fobią społeczną

Co to jest fobia społeczna?

Fobia społeczna jest problemem zdrowia psychicznego charakteryzującym się intensywnym i trwałym strachem przed byciem negatywnie ocenianym i obserwowanym przez innych. To zaburzenie lękowe należy do grupy najczęściej występujących.

Osoby z fobią społeczną doświadczają lęku lub strachu w różnych sytuacjach społecznych, takich jak:

• Poznawanie nowych osób.
• Publiczne wystąpienia.
• Odbieranie lub wykonywanie połączeń telefonicznych.
• Korzystanie z publicznych toalet.
• Zwracanie się o pomoc w miejscach publicznych, takich jak restauracje czy sklepy.
• Randkowanie.
• Odpowiadanie na pytania w obecności innych osób.
• Jedzenie przy innych.
• Uczestniczenie w rozmowach kwalifikacyjnych.

Podstawową cechą fobii społecznej jest obawa przed byciem ocenionym, odrzuconym lub poniżonym w sytuacjach społecznych.

Kogo dotyka fobia społeczna?

Fobia społeczna to często występujące zaburzenie psychiczne, które może dotyczyć każdej osoby. Objawy fobii społecznej u większości dotkniętych pojawiają się przed osiągnięciem 20. roku życia. Statystycznie, kobiety są bardziej narażone na doświadczanie lęku społecznego niż mężczyźni.

Jak powszechny jest lęk społeczny?

Fobia społeczna występuje dość często, dotykając między 5% a 10% populacji na świecie. Stanowi trzecie co do częstości występowania zaburzenie psychiczne, po zaburzeniach wynikających z używania substancji psychoaktywnych oraz depresji.

Rodzaje fobii społecznej

Osoby z fobią społeczną mogą doświadczać jej w formie łagodnej, umiarkowanej lub skrajnej. W zależności od przypadku, niektórzy mogą odczuwać niepokój tylko w specyficznych sytuacjach, takich jak jedzenie w obecności innych lub publiczne wystąpienia, podczas gdy inni mogą doświadczać lęku w szerokim zakresie interakcji społecznych. Różne stopnie fobii społecznej charakteryzują się następująco:

• Łagodna fobia społeczna: Osoby z łagodnym lękiem mogą odczuwać objawy zarówno fizyczne, jak i psychiczne, lecz wciąż są w stanie uczestniczyć w sytuacjach społecznych lub je tolerować, często odczuwając lęk wyłącznie w konkretnych sytuacjach.
• Umiarkowana fobia społeczna: Osoby z umiarkowanym lękiem społecznym mogą odczuwać objawy, które wpływają na ich zdolność do uczestnictwa w niektórych, ale nie wszystkich sytuacjach społecznych, wybierając unikanie pewnych rodzajów interakcji.
• Skrajna fobia społeczna: Osoby ze skrajnym lękiem społecznym mogą doświadczać intensywnych objawów, włączając ataki paniki, które sprawiają, że unikają sytuacji społecznych za wszelką cenę, często odczuwając lęk w większości lub wszystkich formach interakcji społecznych.

Często towarzyszy im także lęk antycypacyjny, czyli obawa przed nadchodzącymi sytuacjami społecznymi. Poziom doświadczanego lęku społecznego może się zmieniać w ciągu życia. Niezależnie od stopnia lęku, ważne jest poszukiwanie odpowiedniego leczenia, ponieważ fobia społeczna znacząco wpływa na jakość życia.

Fobia społeczna a nieśmiałość

Chociaż nieśmiałość może dotykać każdego sporadycznie, fobia społeczna powoduje stałe zakłócenia lub uniemożliwia wykonywanie codziennych aktywności, jak np. odwiedzanie sklepu spożywczego czy interakcje z ludźmi. W związku z tym może ona niekorzystnie wpływać na edukację, karierę oraz relacje osobiste. Okazjonalna nieśmiałość nie wpływa negatywnie na te aspekty życia.

Różnice między lękiem społecznym a nieśmiałością można zdefiniować przez trzy główne czynniki:

• Wpływ na codzienne funkcjonowanie.
• Intensywność odczuwanego strachu i niepokoju.
• Stopień unikania określonych sytuacji.

Wiele osób cierpiących na fobię społeczną nie szuka pomocy ani leczenia, myśląc, że jest to część ich charakteru. Jednak warto zwrócić się o pomoc do specjalisty, jeżeli nieustannie i intensywnie odczuwasz objawy lęku w sytuacjach społecznych.

Przyczyny

Naukowcy oraz pracownicy medyczni nadal badają potencjalne przyczyny fobii społecznej. Często zauważa się, że fobia społeczna ma tendencję do występowania w rodzinach, jednak przyczyny, dla których dotyka ona niektórych członków rodziny, a innych nie, pozostają niejasne. Różne obszary mózgu odpowiedzialne za reakcje na strach i niepokój sprawiają, że fobia społeczna jest skomplikowanym zagadnieniem do analizy. Badacze rozpatrują również wpływ stresu i innych czynników środowiskowych na rozwój lęku społecznego.

Wpływ na rozwój lęku społecznego mogą mieć m.in.:

• Traumatyczne doświadczenia w przeszłości.
• Nieprawidłowa aktywność mózgu i chemia mózgu.
• Brak pewności siebie i niskie poczucie własnej wartości.
• Stres i presja społeczna.
• Złe relacje międzyludzkie.
• Wysiłek włożony w próby ukrycia objawów lęku społecznego.

Objawy fobii społecznej

Osoby cierpiące na lęk społeczny, kiedy znajdują się w sytuacji wystąpień publicznych lub są w towarzystwie innych, zazwyczaj przejawiają określone symptomy, zachowania i myślenie. Może się zdarzyć, że osoba z fobią społeczną doświadcza tych objawów w specyficznych sytuacjach społecznych lub w szerokim zakresie różnych interakcji społecznych.

Objawy lęku społecznego mogą być różne i obejmować zarówno objawy fizyczne, jak i emocjonalne.

Fizyczne objawy lęku społecznego

• Pocenie się.
• Zaczerwienienie skóry.
• Drżenie rąk i nóg.
• Zawroty głowy.
• Nudności.
• Kołatanie serca.
• Problemy z oddychaniem.
• Skurcze żołądka.
• Problemy z trawieniem.

Emocjonalne objawy lęku społecznego

• Niepokój i lęk.
• Odczucie napięcia i stresu.
• Poczucie osamotnienia i izolacji.
• Wrażenie, że inni obserwują i oceniają nas negatywnie.
• Trudności z koncentracją.
• Poczucie zdezorientowania i niepewności.
• Niskie poczucie własnej wartości i samooceny.

Objawy lęku społecznego mogą mieć różne nasilenie, w zależności od osoby i sytuacji, w której się znajduje. W niektórych przypadkach, objawy mogą być tak intensywne, że uniemożliwiają normalne funkcjonowanie i prowadzą do izolacji społecznej.

Fobia społeczna i jej objawy wg ICD-10

Zgodnie z klasyfikacją ICD-10, czyli Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych, sporządzoną przez Światową Organizację Zdrowia, fobia społeczna charakteryzuje się obawą przed byciem ocenianym przez innych, co skutkuje unikaniem sytuacji społecznych.

Osoby z uogólnioną formą fobii społecznej często borykają się z niską samooceną i lękiem przed byciem skrytykowanymi. Objawiać się to może symptomami takimi jak zaczerwienienie twarzy, drżenie rąk, uczucie nudności czy częste oddawanie moczu. Pacjenci mogą być przekonani, że te wtórne oznaki lęku są ich głównym problemem, podczas gdy w rzeczywistości są one jedynie przejawami głębszego lęku społecznego. W skrajnych przypadkach objawy mogą eskalować do napadu paniki.

Fobia społeczna, a codzienne funkcjonowanie

Fobia społeczna znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie osoby dotkniętej. Lęk przed oceną i interakcjami społecznymi może sprawić, że nawet zwykłe czynności, takie jak pójście do sklepu, uczestnictwo w spotkaniach rodzinnych, czy nawet rozmowa telefoniczna, stają się ogromnym wyzwaniem. Osoby z fobią społeczną mogą unikać sytuacji, które wywołują lęk, co z czasem może prowadzić do izolacji społecznej i ograniczenia ich życia zawodowego oraz osobistego. Mogą mieć trudności z nawiązywaniem i utrzymaniem relacji, co często skutkuje samotnością i może wpływać na ich samopoczucie emocjonalne.

W pracy zawodowej fobia społeczna może ograniczać możliwości rozwoju kariery, ponieważ osoby cierpiące na ten lęk mogą mieć trudności z uczestnictwem w spotkaniach, prezentacjach czy nawet zwykłej współpracy z kolegami. To zaburzenie może również wpłynąć na wybór ścieżki kariery, ponieważ osoby z fobią społeczną mogą unikać zawodów wymagających interakcji z innymi.

Leczenie lęku społecznego

Czy fobia społeczna jest uleczalna?

Fobia społeczna może być skutecznie leczona za pomocą terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) oraz leków, w tym antydepresantów (głównie selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, SSRI) lub beta-blokerów.

Leki przeciwlękowe i leki przeciwdepresyjne mogą pomóc w łagodzeniu objawów lęku społecznego, ale powinny być stosowane tylko pod nadzorem lekarza. Istotnym elementem leczenia jest także samodzielne eksponowanie się na sytuacje społeczne, które budzą lęk, a także praktykowanie technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, joga i trening oddechowy.

Co to jest terapia poznawczo-behawioralna?

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) to metoda psychoterapii, w której współpracujesz z terapeutą nad zmianą negatywnych lub nieproduktywnych wzorców myślenia i zachowania.

Odbywająca się w ciągu wielu sesji, CBT polega na dialogu i zadawaniu pytań, które mają na celu zmianę Twojej perspektywy. Dzięki temu uczysz się efektywniej reagować na stres, lęk oraz radzić sobie w trudnych sytuacjach.

Jakie leki stosuje się w leczeniu fobii społecznej?

Leki przeciwdepresyjne okazują się skuteczne w leczeniu depresji oraz zaburzeń lękowych, stanowiąc pierwszorzędny wybór w terapii fobii społecznej. Leki przeciwlękowe często są stosowane na krótszy okres. W terapii objawów fobii społecznej wykorzystuje się również beta-blokery, przeznaczone do kontroli ciśnienia krwi. Do specyficznych medykamentów używanych w leczeniu fobii społecznej zaliczają się:

• SSRI, czyli selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, są grupą leków przeciwdepresyjnych. W leczeniu fobii społecznej często stosuje się fluoksetynę, sertralinę, paroksetynę, citalopram i escitalopram.
• SNRI, inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, stanowią inną kategorię leków przeciwdepresyjnych. Wenlafaksyna i duloksetyna to przykłady SNRI wykorzystywane w terapii fobii społecznej.
• Benzodiazepiny, używane przez krótki czas w celu szybkiego złagodzenia objawów lęku lub jako leczenie doraźne. Długoterminowe stosowanie benzodiazepin nie jest zalecane. Przykłady to lorazepam i alprazolam.
• Beta-blokery, takie jak propranolol lub metoprolol, mogą być stosowane do leczenia fizycznych objawów lęku, na przykład przyśpieszonego bicia serca.

Znalezienie odpowiedniej dawki i rodzaju leku może wymagać czasu, jednak każdy krok w kierunku rozpoczęcia terapii fobii społecznej zbliża do poprawy samopoczucia.

Czy istnieją skutki uboczne leków stosowanych w leczeniu lęku społecznego?

Tak, leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe i beta-blokery używane do leczenia fobii społecznej mogą powodować skutki uboczne. Rodzaje tych skutków ubocznych zależą od konkretnego leku i indywidualnej reakcji organizmu. Porozmawiaj z psychiatrą o potencjalnych skutkach ubocznych przed rozpoczęciem terapii.

Jak długo działają leki na lęk społeczny?

Leki przeciwdepresyjne, takie jak SSRI i SNRI, mogą wykazywać skuteczność po upływie kilku tygodni od rozpoczęcia stosowania. Oczekiwanie na poprawę samopoczucia może być wyzwaniem, ale ważne jest, aby podjąć leczenie w przypadku fobii społecznej i konsekwentnie się go trzymać. Konieczne jest skonsultowanie z lekarzem lub psychiatrą, by dowiedzieć się, kiedy można oczekiwać poprawy po rozpoczęciu stosowania antydepresantów.

Leki przeciwlękowe zazwyczaj działają szybciej, ale zwykle stosuje się je przez krótszy czas z uwagi na ryzyko budowania tolerancji, co oznacza, że z czasem może być potrzebna wyższa dawka, by osiągnąć ten sam efekt terapeutyczny. Mogą być one przepisywane na krótki okres, aby złagodzić objawy, podczas gdy antydepresant zaczyna wywierać swoje działanie.

Beta-blokery również działają szybko i mogą pomagać w łagodzeniu konkretnych symptomów lęku, jak drżenie czy przyspieszone bicie serca. Jednakże, podobnie jak leki przeciwlękowe, nie są one skuteczne w leczeniu depresji, która może występować równolegle z fobią społeczną.

Jakie są rokowania w przypadku fobii społecznej?

Osoby cierpiące na fobię społeczną często osiągają znaczącą poprawę dzięki leczeniu, niezależnie od tego, czy jest to terapia poznawczo-behawioralna (CBT), leki, czy kombinacja obu metod. Niektórzy zmagający się z fobią społeczną mogą potrzebować przyjmować leki przez całe życie, aby efektywnie radzić sobie z lękiem społecznym. Inni mogą wymagać jedynie czasowego wsparcia w postaci leków lub terapii.

Fobia społeczna, pozostawiona bez leczenia, może prowadzić do wyniszczających konsekwencji, w tym kiepskich wyników akademickich, obniżenia produktywności w pracy, gorszej jakości relacji interpersonalnych oraz zauważalnego spadku ogólnej jakości życia. Wysoki procent osób z nieleczoną fobią społeczną może rozwinąć poważne zaburzenia depresyjne i/lub problemy z nadużywaniem alkoholu. Dlatego też istotne jest, by osoby doświadczające objawów lęku społecznego jak najszybciej zasięgnęły porady lekarskiej i rozpoczęły odpowiednie leczenie.

Jak długo będę mieć fobię społeczną?

Osoba z fobią społeczną, która nie poddaje się leczeniu, może zmagać się z tym zaburzeniem przez całe życie. Jednak ci, którzy decydują się na przyjmowanie leków i/lub uczestniczenie w psychoterapii, często potrafią znacznie zmniejszyć swoje objawy lub całkowicie pokonać lęk. Uczą się żyć z lękiem społecznym, nie pozwalając, aby dominował nad ich życiem.

Jak mogę przezwyciężyć lęk społeczny?

Pokonanie fobii społecznej bez profesjonalnego leczenia jest zazwyczaj niezwykle trudne, ponieważ jest to zaburzenie zdrowia psychicznego. Tak jak w przypadku innych chorób, fobia społeczna wymaga odpowiedniego leczenia. Badania potwierdziły, że terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz leki, w tym antydepresanty, są skuteczne w zarządzaniu i przezwyciężaniu fobii społecznej. Leczenie to może znacząco zmniejszyć objawy lub nawet umożliwić ich całkowite pokonanie, co pozwala na łatwiejsze funkcjonowanie w sytuacjach społecznych.

Życie z fobią społeczną

Choć może to wydawać się niekomfortowe i przerażające, kluczowe jest, by poinformować swojego lekarza o doświadczanych oznakach i objawach fobii społecznej.

Gdy fobia społeczna zostanie u Ciebie zdiagnozowana, istnieje kilka sposobów na radzenie sobie z objawami i poprawę samopoczucia:

• Zapewnij sobie odpowiednią ilość snu i regularnie ćwicz.
• Unikaj alkoholu i narkotyków.
• Jeżeli przyjmujesz leki przeciwlękowe, zażywaj je zgodnie z zaleceniami, nie pomijając dawek.
• Regularnie uczestnicz w sesjach, nie opuszczając spotkań z terapeutą.
• Utrzymuj kontakt z rodziną i przyjaciółmi, którzy mogą Cię wspierać.
• Rozważ przystąpienie do grupy wsparcia dla osób zmagających się z lękiem społecznym.
• Systematycznie konsultuj się ze swoim lekarzem.

Fobia społeczna – diagnoza i leczenie – jeśli potrzebujesz naszego wsparcia zadzwoń pod numer 574 074 496.

PORADNIA FOCUS – ZAPRASZAMY!

Źródła:
National Institute of Mental Health. „Social Anxiety Disorder: More Than Just Shyness.” https://www.nimh.nih.gov/health/publications/social-anxiety-disorder-more-than-just-shyness/index.shtml.
Mayo Clinic. „Social anxiety disorder (social phobia).” https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/social-anxiety-disorder/symptoms-causes/syc-20353561.
Anxiety and Depression Association of America. „Social Anxiety Disorder.” https://adaa.org/understanding-anxiety/social-anxiety-disorder.
American Psychiatric Association. „Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5).” https://www.psychiatry.org/psychiatrists/practice/dsm.
Harvard Health Publishing. „Social anxiety disorder: More than just shyness.” https://www.health.harvard.edu/mind-and-mood/social-anxiety-disorder-more-than-just-shyness.

Tagi: fobia społeczna (lęk społeczny) – przyczyny, objawy, leczenie, fobia społeczna, lęk społeczny, fobia społeczna przyczyny, fobia społeczna objawy, leczenie fobii społecznej, fobia społeczna u dzieci, fobia społeczna u dorosłych, przyczyny lęku społecznego, lęk społeczny objawy, lęk społeczny leczenie, fobia społeczna – przyczyny, objawy, leczenie, lęk społeczny – przyczyny, objawy, leczenie