Zespół stresu pourazowego (PTSD) to zaburzenie zdrowia psychicznego, które może rozwinąć się po doświadczeniu lub byciu świadkiem wyjątkowo stresującego, szokującego albo przerażającego wydarzenia. Typowe objawy obejmują m.in. natrętne wspomnienia (retrospekcje), koszmary senne, silny lęk oraz trudne do opanowania myśli związane z traumą.

Dla większości osób przeżycie traumatycznego wydarzenia wiąże się z przejściowym kryzysem emocjonalnym – trudnościami w przystosowaniu się i radzeniu sobie. Z czasem, przy odpowiednim wsparciu i trosce o siebie, objawy często ustępują.

Jednak gdy symptomy nie słabną, utrzymują się przez dłuższy czas (miesiące lub lata) i zaczynają poważnie wpływać na codzienne życie – może to świadczyć o rozwinięciu się PTSD.

W takich przypadkach wczesne rozpoczęcie leczenia ma kluczowe znaczenie – odpowiednia terapia może złagodzić objawy, przywrócić poczucie kontroli i poprawić jakość życia.

Zespół stresu pourazowego PTSD – objawy

Objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD) mogą wystąpić w ciągu pierwszych trzech miesięcy od traumatycznego wydarzenia, ale u niektórych osób pojawiają się dopiero po wielu miesiącach, a nawet latach.

Aby można było mówić o PTSD, objawy muszą utrzymywać się dłużej niż miesiąc i wpływać na codzienne funkcjonowanie – zarówno w relacjach z innymi, w pracy, jak i w wykonywaniu zwykłych obowiązków.

Symptomy PTSD są zróżnicowane i mogą zmieniać się z czasem lub różnić się w zależności od osoby. Najczęściej dzielą się na cztery grupy:

Natrętne wspomnienia

Osoby z PTSD mogą doświadczać:

• Natrętnych, uporczywych wspomnień związanych z traumą,
• Retrospekcji – intensywnego wrażenia, jakby wydarzenie działo się ponownie,
• Koszmarów sennych nawiązujących do traumatycznego zdarzenia,
• Silnych reakcji emocjonalnych lub fizycznych (np. lęku, przyspieszonego tętna) w odpowiedzi na bodźce przypominające o traumie.

Unikanie

Ta grupa objawów obejmuje:

• Unikanie myślenia, rozmów lub wspomnień dotyczących traumatycznego wydarzenia,
• Unikanie miejsc, osób, sytuacji lub czynności, które mogą wywołać trudne wspomnienia.

Negatywne zmiany w myśleniu i nastroju

Osoby z PTSD często zmagają się z:

• Negatywnym obrazem siebie, innych ludzi lub świata,
• Trwałymi emocjami, takimi jak lęk, poczucie winy, złość, wstyd czy smutek,
• Problemami z pamięcią – np. niepamięcią kluczowych momentów traumy,
• Poczuciem izolacji od bliskich,
• Brakiem zainteresowania czynnościami, które kiedyś sprawiały radość,
• Trudnością w doświadczaniu pozytywnych emocji,
• Uczuciem odrętwienia emocjonalnego.

Zmiany w pobudzeniu i reaktywności (reakcje fizyczne i emocjonalne)

Ta grupa objawów może obejmować:

• Nadmierną czujność i ciągłe „bycie w gotowości”,
• Łatwe reagowanie strachem lub przerażeniem,
• Zachowania impulsywne lub autodestrukcyjne (np. nadmierne picie alkoholu, ryzykowne zachowania),
• Problemy ze snem i koncentracją,
• Drażliwość, wybuchy złości lub agresję,
• Reakcje fizyczne na stres, takie jak pocenie się, szybki oddech, przyspieszone bicie serca czy drżenie.

PTSD u małych dzieci (do 6. roku życia)

Objawy PTSD u najmłodszych mogą wyglądać inaczej. Wśród nich mogą się pojawić:

• Odtwarzanie traumatycznego wydarzenia lub jego elementów w zabawie,
• Koszmary senne, które niekoniecznie dosłownie odzwierciedlają przeżytą traumę, ale mogą wskazywać na silny niepokój.

PTSD terapia Katowice – kiedy udać się do lekarza lub specjalisty?

Jeśli od ponad miesiąca zmagasz się z niepokojącymi myślami i emocjami związanymi z traumatycznym wydarzeniem – szczególnie jeśli są one intensywne lub utrudniają Ci codzienne życie – warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą zdrowia psychicznego.

Jeśli masz trudność z odzyskaniem kontroli nad swoim życiem lub czujesz, że sytuacja Cię przerasta, nie jesteś w tym sam. Profesjonalna pomoc może naprawdę wiele zmienić.

Im szybciej zdecydujesz się na leczenie, tym większa szansa, że objawy nie będą się nasilać – a Ty szybciej wrócisz do równowagi i poczucia bezpieczeństwa.

Zespół stresu pourazowego – przyczyny

Zespół stresu pourazowego (PTSD) może pojawić się po doświadczeniu, byciu świadkiem lub nawet usłyszeniu o zdarzeniu związanym z realnym lub grożącym zagrożeniem życia, poważnym urazem fizycznym lub przemocą seksualną.

Nie wiadomo dokładnie, dlaczego u niektórych osób rozwija się PTSD, a u innych nie. Podobnie jak w przypadku wielu zaburzeń psychicznych, najprawdopodobniej odpowiada za to złożona kombinacja różnych czynników, takich jak:

• Bardzo stresujące doświadczenia życiowe, w tym liczba i intensywność traum, których dana osoba doświadczyła,
• Uwarunkowania genetyczne, np. skłonność do zaburzeń lękowych czy depresyjnych w rodzinie,
• Wrodzone cechy osobowości, czyli temperament, który może wpływać na sposób reagowania na trudne sytuacje,
• Funkcjonowanie układu nerwowego, w tym sposób, w jaki mózg reguluje substancje chemiczne i hormony odpowiedzialne za reakcję na stres.

PTSD – kto jest narażony?

Zespół stresu pourazowego (PTSD) może rozwinąć się u osób w każdym wieku – zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Istnieją jednak czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia tego zaburzenia po doświadczeniu traumy. Ryzyko może być większe, jeśli:

• Doświadczyłeś bardzo ciężkiego lub długotrwałego traumatycznego wydarzenia,
• Zostałeś fizycznie zraniony w wyniku tego wydarzenia,
• W dzieciństwie byłeś narażony na inne traumy, np. przemoc, zaniedbanie lub znęcanie się,
• Pracujesz w zawodzie, który wiąże się z częstym kontaktem z traumą, np. jesteś żołnierzem, ratownikiem medycznym, policjantem czy strażakiem,
• Zmagasz się z innymi problemami psychicznymi, takimi jak depresja lub zaburzenia lękowe,
• Nadużywasz alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych,
• Brakuje Ci wsparcia społecznego – nie masz bliskich osób, z którymi możesz porozmawiać i które Cię wspierają,
• W Twojej rodzinie występowały zaburzenia psychiczne, w tym PTSD, depresja czy lęki.

Jakie traumatyczne wydarzenie prowadzą do PTSD?

Nie każde traumatyczne wydarzenie prowadzi do PTSD, ale niektóre doświadczenia znacznie zwiększają to ryzyko. Należą do nich m.in.:

• Udział w działaniach wojennych,
• Przemoc fizyczna lub seksualna, zwłaszcza w dzieciństwie,
• Napaść fizyczna lub groźby z użyciem broni,
• Poważne wypadki komunikacyjne lub inne groźne sytuacje.

Do PTSD mogą także prowadzić inne, ekstremalne wydarzenia, takie jak:

• Pożar,
• Klęska żywiołowa (np. trzęsienie ziemi, powódź),
• Napad, rabunek,
• Katastrofa lotnicza,
• Porwanie,
• Tortury,
• Poważna diagnoza medyczna zagrażająca życiu,
• Atak terrorystyczny lub inne zdarzenia, które wywołują silny strach, zagrożenie lub bezradność.

Jak nie doprowadzić do PTSD?

Po doświadczeniu traumatycznego wydarzenia wiele osób początkowo odczuwa silne emocje, takie jak lęk, niepokój, złość, smutek czy poczucie winy. Nierzadko towarzyszy im również natrętne myślenie o tym, co się wydarzyło. To naturalne reakcje organizmu na skrajny stres.

Warto jednak wiedzieć, że większość osób, które przeżyły traumę, nie rozwija zespołu stresu pourazowego (PTSD). Objawy zazwyczaj z czasem słabną, zwłaszcza jeśli osoba otrzymuje odpowiednie wsparcie.

Uzyskanie pomocy w odpowiednim czasie może zapobiec pogorszeniu się typowych reakcji stresowych i prowadzeniu do PTSD. Może to oznaczać zwrócenie się do rodziny i przyjaciół, którzy wysłuchają i zaoferują pocieszenie. Może to również oznaczać poszukiwanie specjalisty zdrowia psychicznego, np. w ramach terapii.

Dobre wsparcie emocjonalne może również pomóc uniknąć niezdrowych mechanizmów radzenia sobie ze stresem, takich jak nadużywanie alkoholu, leków czy innych substancji.

Jak często występuje PTSD?

PTSD rozwija się u 5% do 10% osób, które doświadczyły traumy.

Jak leczy się PTSD?

Dla osób z objawami zespołu stresu pourazowego (PTSD) niezwykle ważna jest współpraca z doświadczonym specjalistą zdrowia psychicznego, który zna się na leczeniu traumy. Najczęściej stosowane metody to psychoterapia, farmakoterapia lub ich połączenie.

Dobry terapeuta lub psychiatra pomoże dobrać indywidualny plan leczenia, dostosowany do objawów, sytuacji życiowej i potrzeb danej osoby.

Niektóre osoby z PTSD – np. osoby żyjące w toksycznych związkach lub w sytuacjach przemocy – mogą doświadczać traumy na bieżąco. W takich przypadkach skuteczna terapia powinna obejmować zarówno pracę nad objawami PTSD, jak i wsparcie w wyjściu z trudnej, traumatyzującej sytuacji.

Osoby z PTSD często zmagają się również z innymi trudnościami, takimi jak:

• zaburzenia lękowe,
• depresja,
• uzależnienia,
• czy myśli samobójcze.

Skuteczne leczenie PTSD często wymaga także zajęcia się tymi współistniejącymi problemami.

PTSD Terapia Katowice

Psychoterapia obejmuje różne techniki stosowane przez specjalistów zdrowia psychicznego, które pomagają osobom rozpoznawać i zmieniać trudne emocje, myśli oraz zachowania. Może ona dostarczyć wsparcia, wiedzy i praktycznych wskazówek zarówno osobom z PTSD, jak i ich rodzinom. Terapia może mieć formę indywidualną lub grupową i zazwyczaj trwa od 6 do 12 tygodni, choć w niektórych przypadkach może potrwać dłużej.

Niektóre formy psychoterapii skupiają się bezpośrednio na objawach PTSD, inne koncentrują się na trudnościach w relacjach społecznych, rodzinnych czy zawodowych. Skuteczne podejścia terapeutyczne często zawierają kluczowe elementy, takie jak nauka rozpoznawania wyzwalaczy i radzenia sobie z objawami.

Jedną z powszechnie stosowanych metod jest terapia poznawczo-behawioralna, która może obejmować terapię ekspozycyjną oraz restrukturyzację poznawczą.

Terapia ekspozycyjna uczy, jak radzić sobie z lękiem poprzez stopniowe i bezpieczne konfrontowanie się z traumą. W jej ramach osoba może przywoływać wspomnienia, pisać o wydarzeniu lub odwiedzać miejsce, w którym doszło do traumy. Tego typu terapia może pomóc w zmniejszeniu objawów wywołujących niepokój.

Restrukturyzacja poznawcza pomaga zrozumieć traumatyczne doświadczenie. Czasem osoby z PTSD zapamiętują wydarzenie w sposób zniekształcony lub obwiniają się za coś, za co nie ponoszą odpowiedzialności. Terapia ta pomaga spojrzeć na to, co się wydarzyło, w sposób bardziej realistyczny.