Stres jest naturalną reakcją organizmu na wyzwania i zmiany w otoczeniu. W krótkotrwałej formie może mobilizować do działania i pomagać w pokonywaniu trudności. Jednak gdy stres staje się przewlekły, może negatywnie wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne, prowadząc do poważnych konsekwencji.

W naszym Centrum Zdrowia Psychicznego FOCUS w Gliwicach oferujemy kompleksowe podejście do leczenia przewlekłego stresu, dostosowane do indywidualnych potrzeb każdego pacjenta. W naszej ofercie znajdziesz konsultacje psychologiczne, psychoterapię, a także wsparcie lekarza psychiatry.

Czym jest przewlekły stres?

Przewlekły stres to stan, w którym organizm przez długi czas znajduje się w gotowości do działania – tak, jakby cały czas musiał stawiać czoła zagrożeniu. W przeciwieństwie do krótkotrwałego napięcia, które pojawia się w odpowiedzi na konkretne sytuacje i stosunkowo szybko mija, stres przewlekły nie odpuszcza. Towarzyszy nam w codzienności, w pracy, w relacjach, w domu – często niezauważony lub zbagatelizowany.

To nie jest tylko „zmęczenie życiem” czy „taki charakter”. To biologiczna reakcja organizmu, który przestaje odróżniać sytuacje realnego zagrożenia od tych, które w rzeczywistości nie wymagają tak intensywnej mobilizacji. W efekcie układ nerwowy działa na podwyższonych obrotach, a organizm nie ma kiedy odpocząć.

Przewlekły stres może być konsekwencją długotrwałego przeciążenia psychicznego – życia w nieustannej presji, nadmiarze obowiązków, napięciu emocjonalnym, niepewności finansowej czy trudnych relacjach. Bywa też efektem tłumienia emocji i braku realnego wsparcia. Z czasem ten stan przestaje być „reakcją” i staje się normą, którą ciało i umysł próbują znosić… aż nie dadzą rady.

Dlatego przewlekły stres nie jest błahostką. To proces, który zużywa zasoby organizmu – fizyczne i psychiczne. Wymaga uważności, odpowiedniej diagnozy i – przede wszystkim – działania.

Rodzaje stresu

Rodzaje stresu można podzielić na kilka kategorii, w zależności od czasu trwania, intensywności i wpływu na organizm. Choć samo słowo „stres” kojarzy się raczej negatywnie, nie każdy jego rodzaj musi być szkodliwy.

Eustres – stres pozytywny

To ten rodzaj stresu, który mobilizuje nas do działania. Pojawia się w sytuacjach wyzwań, ekscytacji i zaangażowania – na przykład przed ważną prezentacją, rozmową kwalifikacyjną, zawodami sportowymi czy ślubem. Może towarzyszyć także nowym projektom i ambitnym celom.

Eustres poprawia koncentrację, motywuje do działania, zwiększa wydajność. Jest naturalną częścią rozwoju. Problem zaczyna się wtedy, gdy staje się przewlekły lub przeradza się w stres destrukcyjny.

Dystres – stres negatywny

Dystres to ten rodzaj stresu, o którym najczęściej mówimy w kontekście problemów zdrowotnych. Jest obciążający, wyczerpujący i często prowadzi do zaburzeń lękowych, depresji, problemów somatycznych. Dystres pojawia się w trudnych sytuacjach życiowych, takich jak utrata pracy, choroba bliskiej osoby, rozpad związku, konflikty rodzinne.

Gdy dystres się przedłuża, może przejść w formę przewlekłą – i właśnie ten etap niesie największe zagrożenie dla zdrowia fizycznego i psychicznego.

Stres ostry (nagły)

To szybka, intensywna reakcja organizmu na konkretne, zazwyczaj jednorazowe zdarzenie. Może to być sytuacja zagrożenia (np. wypadek), stresujące wystąpienie, nieoczekiwana kłótnia lub nagła zmiana planów. Stres ostry wywołuje natychmiastową aktywację układu nerwowego – tętno przyspiesza, rośnie ciśnienie, ciało przygotowuje się do reakcji „walcz lub uciekaj”.

Po zakończeniu stresującej sytuacji organizm powraca do równowagi. Problem pojawia się wtedy, gdy takie sytuacje zdarzają się często – wtedy ostry stres może przechodzić w postać przewlekłą.

Stres epizodyczny

To rodzaj stresu, który pojawia się regularnie, ale nie jest stale obecny. Może dotyczyć osób, które żyją w napięciu, mają napięty harmonogram, często się spóźniają, mają trudności z organizacją lub są w ciągłym biegu.

Charakterystyczna jest u nich postawa: „ciągle coś”, „nigdy nie mam czasu”, „wszystko się wali”. Osoby z epizodycznym stresem często ignorują sygnały ciała i emocji, aż do momentu wyczerpania. Jeśli ten stan się utrwali, może przekształcić się w stres przewlekły.

Stres przewlekły

To najgroźniejsza i najbardziej wyniszczająca forma stresu. Występuje, gdy organizm przez długi czas pozostaje w stanie napięcia – bez przerwy na regenerację. Może wynikać z długotrwałego przeciążenia, sytuacji życiowych bez rozwiązania, traum lub poważnych problemów osobistych i zawodowych.

Przewlekły stres prowadzi do poważnych zaburzeń – zarówno psychicznych, jak i somatycznych. Może wywoływać bezsenność, problemy z trawieniem, choroby serca, depresję, wypalenie zawodowe czy obniżenie odporności. Wymaga zdecydowanej interwencji – psychoterapii, zmiany stylu życia, czasem wsparcia farmakologicznego.

Stres traumatyczny

To reakcja organizmu na bardzo trudne, często drastyczne wydarzenia, które przekraczają możliwości radzenia sobie – jak wypadki, napaści, wojna, katastrofy, przemoc, śmierć bliskiej osoby. Taki stres może prowadzić do zespołu stresu pourazowego (PTSD), który wymaga specjalistycznej terapii.

Traumatyczny stres może mieć długofalowy wpływ na psychikę – zaburzenia snu, lęki, problemy z koncentracją, impulsywność, trudności w relacjach.

Objawy przewlekłego stresu

Stres to naturalna odpowiedź organizmu na wyzwania, z którymi przychodzi nam się mierzyć. W momencie zagrożenia lub presji ciało uruchamia mechanizm „walki lub ucieczki”, aktywując autonomiczny układ nerwowy. Tętno przyspiesza, oddech staje się płytszy, a organizm mobilizuje siły, by sprostać trudnej sytuacji. Choć taka reakcja bywa pomocna w krótkotrwałych kryzysach, to gdy stres utrzymuje się przez dłuższy czas, zaczyna wywierać destrukcyjny wpływ na zdrowie.

Przewlekły stres sprawia, że organizm stale funkcjonuje w trybie alarmowym. Z czasem wyczerpuje się zdolność do regeneracji, co prowadzi do poważnych konsekwencji fizycznych, psychicznych i behawioralnych.

Objawy fizyczne przewlekłego stresu mogą obejmować:

• uczucie ucisku lub bólu w klatce piersiowej,
• przyspieszoną akcję serca lub jego kołatanie,
• trudności z zasypianiem i utrzymaniem ciągłości snu,
• przewlekłe zmęczenie, które nie ustępuje mimo odpoczynku,
• napięciowe bóle głowy lub bóle całego ciała,
• nadmierne napięcie mięśni, zgrzytanie zębami, zaciskanie szczęki,
• zaburzenia trawienne (bóle brzucha, wzdęcia, biegunki),
• spadek libido i problemy z funkcjonowaniem seksualnym,
• obniżenie odporności i częstsze infekcje.

Reakcje emocjonalne pojawiające się pod wpływem przewlekłego stresu to między innymi:

• obniżony nastrój, uczucie smutku lub przygnębienia,
• wzmożony niepokój, napięcie emocjonalne,
• wybuchy złości lub drażliwość nawet w drobnych sprawach,
• objawy depresyjne i poczucie bezradności.

Na poziomie zachowania stres może prowadzić do rozwoju szkodliwych nawyków, takich jak:

• zaburzenia odżywiania (napady objadania się, restrykcyjne diety, kompulsywne jedzenie),
• kompulsywne zakupy jako forma rozładowania napięcia,
• uzależnienie od alkoholu lub środków psychoaktywnych,
• ucieczka w hazard lub inne zachowania ryzykowne.

Przyczyny przewlekłego stresu

Przyczyny przewlekłego stresu są różnorodne i często wynikają z połączenia wielu czynników. Do najczęstszych należą:​

• Problemy zawodowe, takie jak nadmiar obowiązków, konflikty w pracy czy brak satysfakcji z wykonywanych zadań.​
• Trudności w życiu osobistym, np. konflikty rodzinne, problemy finansowe czy choroby bliskich.​
• Przewlekłe choroby i dolegliwości zdrowotne.​
• Izolacja społeczna, samotność, brak wsparcia ze strony bliskich.​
• Wysokie oczekiwania wobec siebie i innych, perfekcjonizm.

Skutki nieleczonego przewlekłego stresu

Nieleczony przewlekły stres może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak:​

• Choroby serca, nadciśnienie tętnicze.​
• Zaburzenia lękowe, depresja.​
• Problemy z układem pokarmowym, np. wrzody żołądka.​
• Osłabienie układu odpornościowego.​
• Zaburzenia hormonalne, np. problemy z tarczycą.

Jak rozpoznać przewlekły stres?

Rozpoznanie przewlekłego stresu może być trudne, ponieważ jego objawy często są niespecyficzne i mogą przypominać inne schorzenia. Warto zwrócić uwagę na sygnały wysyłane przez organizm i zastanowić się, czy:​

• Często odczuwasz napięcie i niepokój bez wyraźnej przyczyny.​
• Masz trudności z relaksem i odprężeniem, nawet w sprzyjających warunkach.​
• Zauważasz u siebie zmiany w apetycie, masie ciała czy nawykach snu.​
• Często chorujesz, a infekcje mają cięższy przebieg niż zwykle.​
• Masz problemy z koncentracją, pamięcią i podejmowaniem decyzji.

Leczenie stresu Gliwice – psychoterapia

Psychoterapia to bezpieczna przestrzeń, w której możesz przyjrzeć się źródłom swojego stresu, zrozumieć jego mechanizmy oraz nauczyć się zdrowych sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami. Przewlekły stres często nie wynika tylko z jednego wydarzenia – może być efektem długotrwałego przeciążenia zawodowego, problemów rodzinnych, presji społecznej czy nierozwiązanych konfliktów wewnętrznych.

Psychoterapeuta pomaga spojrzeć szerzej na sytuację, w której się znajdujesz, a następnie wspólnie z Tobą wypracowuje strategie pozwalające stopniowo odzyskać kontrolę nad codziennością.

Jak wygląda psychoterapia stresu?

Proces psychoterapii zaczyna się od konsultacji – rozmowy wstępnej, podczas której określane są główne problemy i cele terapii. Na tej podstawie terapeuta dobiera odpowiednie podejście – może to być np. terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która skupia się na zmianie szkodliwych wzorców myślenia i zachowania, lub podejście integracyjne, łączące różne techniki terapeutyczne.

Podczas regularnych sesji uczysz się rozpoznawać momenty, w których napięcie narasta, analizujesz schematy myślowe, które mogą potęgować stres, a także poznajesz konkretne narzędzia do redukcji napięcia. Do takich narzędzi należą między innymi:

• techniki relaksacyjne,
• praca z oddechem,
• ćwiczenia uważności (mindfulness),
• praca z przekonaniami,
• nauka asertywności i wyznaczania granic.