Depresja – przyczyny, objawy, leczenie


Depresja - przyczyny, objawy, leczenie, okładka

Depresja to choroba, która może wpływać na zdrowie psychiczne, emocjonalne i fizyczne osoby nią dotkniętej. Wywołuje długotrwałe uczucie przygnębienia oraz zmianę w sposobie myślenia, wzorcach snu, apetycie i zachowaniu. Osoby z depresją doświadczają uczucia smutku, przygnębienia, osamotnienia, tracą zainteresowanie dotychczasowymi pasjami czy zajęciami i nie czerpią przyjemności z życia.

Występują różne formy tej choroby. Depresję można leczyć – zwykle za pomocą psychoterapii, farmakoterapii lub połączenie obu tych metod. W momencie zauważenia pierwszych objawów, kluczowa jest szybka interwencja specjalisty. Z depresją ciężko jest zmagać się na własną rękę.

Co to jest depresja?


Depresja charakteryzuje się stałym poczuciem smutku oraz brakiem zainteresowania aktywnościami, które dawniej sprawiały radość. Może także wpływać na zdolność myślenia, zapamiętywania, apetyt i sen.

Odczuwanie smutku lub żalu w odpowiedzi na wydarzenia życiowe, takie jak strata pracy czy rozwód, jest naturalne. Jednak depresja wyróżnia się ciągłością tych uczuć, utrzymujących się niemal codziennie przez minimum dwa tygodnie. I poza smutkiem towarzyszą jej dodatkowe symptomy.

Wyróżniamy różne formy depresji, z których kliniczna, znana również jako poważne zaburzenie depresyjne, uznawana jest za jedną z najbardziej intensywnych.

Niepoddana leczeniu depresja może prowadzić do pogłębienia się objawów i wydłużenia czasu trwania choroby. W najbardziej ekstremalnych przypadkach może skutkować autoagresją lub samobójstwem. Na szczęście, odpowiednia terapia i leki mogą efektywnie pomóc w łagodzeniu symptomów depresji.

Kogo dotyka depresja?


Zarówno dzieci, jak i dorośli mogą doświadczać depresji. Kobiety są bardziej na nią narażone.

Istnienie określonych czynników ryzyka może podwyższać szanse na wystąpienie depresji. Do stanów, które mogą prowadzić do zwiększonej podatności na depresję, należą:

  • Choroby neurodegeneracyjne, w tym choroba Alzheimera oraz Parkinsona.
  • Udar mózgu.
  • Stwardnienie rozsiane.
  • Zaburzenia napadowe.
  • Nowotwory.
  • Zwyrodnienie plamki żółtej.
  • Przewlekły ból.
Depresja - przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny depresji


Przyczyny depresji są złożone i różnorodne, często wynikające z interakcji między czynnikami genetycznymi, biologicznymi, środowiskowymi i psychologicznymi. Oto niektóre z przyczyn:

Genetyka

  • Predyspozycje rodzinne: Historia depresji w rodzinie może zwiększać ryzyko rozwoju zaburzeń nastroju.

Chemia mózgu

  • Zaburzenia w funkcjonowaniu neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina.
  • Zmiany strukturalne w mózgu: U niektórych osób z depresją obserwuje się zmiany w niektórych obszarach mózgu.
  • Zmiany hormonalne: Zaburzenia równowagi hormonalnej mogą również przyczyniać się do wystąpienia depresji.

Czynniki środowiskowe

  • Stresujące wydarzenia życiowe: Śmierć bliskiej osoby, rozwód, bezrobocie, trauma lub chroniczny stres.
  • Warunki życiowe: Ubóstwo, izolacja społeczna, brak wsparcia społecznego, przemoc domowa, konflikty.

Psychologiczne i społeczne

  • Osobowość: Niska samoocena, perfekcjonizm, nadmierna krytyczność wobec siebie.
  • Doświadczenia z dzieciństwa: Trauma z dzieciństwa, zaniedbanie emocjonalne lub fizyczne, nadużycia, mogą zwiększać ryzyko rozwoju depresji w dorosłym życiu.

Zdrowie fizyczne

  • Choroby przewlekłe: Choroba serca, rak, choroba Parkinsona, choroby tarczycy, choroby autoimmunologiczne.
  • Leki: Na wysokie ciśnienie krwi lub niektóre leki przeciwbólowe.

Styl życia i nawyki

  • Substancje psychoaktywne: Nadużywanie alkoholu, narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych.

Objawy choroby


Objawy depresji mogą różnić się w zależności od jej typu, występując w spektrum od łagodnych do ciężkich. Typowe objawy to:

  • Poczucie głębokiego smutku, braku nadziei lub niepokoju. U dzieci i młodzieży dominującym uczuciem może być rozdrażnienie.
  • Utrata zainteresowania lub radości z aktywności, które wcześniej były przyjemne.
  • Wysoka podatność na irytację lub frustrację.
  • Nieodpowiednie nawyki żywieniowe, prowadzące do zmiany wagi ciała.
  • Zaburzenia snu, takie jak insomnie lub nadmierna senność.
  • Ogólne uczucie zmęczenia lub braku energii.
  • Problemy z koncentracją, podejmowaniem decyzji lub utrzymaniem uwagi.
  • Fizyczne dolegliwości, np. bóle głowy, bóle brzucha czy problemy seksualne.
  • Samookaleczanie lub myśli samobójcze.

Aby można było rozpoznać depresję, objawy muszą się utrzymywać przez minimum dwa tygodnie, które oznaczają zmianę w porównaniu do wcześniejszego poziomu funkcjonowania osoby. Należy wykluczyć medyczne przyczyny symptomów depresyjnych, takie jak problemy z tarczycą, guz mózgu czy niedobory witamin, ponieważ mogą one przypominać objawy depresji.

Rocznie depresja dotyka jedną na piętnaście osób, a przez całe życie z depresją zmaga się jeden na sześciu ludzi (16,6%). Depresja może pojawić się w każdym wieku. Kobiety cierpią na depresję częściej niż mężczyźni, przy czym szacuje się, że jedna na trzy kobiety doświadczy ciężkiego epizodu depresyjnego w swoim życiu. Jeśli u krewnych pierwszego stopnia występuje depresja, występuje wysoki stopień odziedziczalności (około 40%).

Depresja a smutek, żal i żałoba


Doświadczanie straty, takiej jak śmierć bliskiej osoby, utrata pracy czy rozpad związku, jest dla człowieka ogromnym wyzwaniem i często prowadzi do odczuwania smutku lub żalu. Zdarza się, że osoby przeżywające stratę opisują swój stan jako przygnębienie, co jest naturalną reakcją na takie sytuacje.

Smutek, choć może mieć cechy wspólne z depresją, jest częścią procesu żałoby, który jest naturalny i różni się w zależności od osoby. Smutek i depresja mogą objawiać się intensywnym cierpieniem i wycofaniem, ale mają kluczowe różnice:

  • W żałobie bolesne emocje przychodzą i odchodzą, często przemieszane z dobrymi wspomnieniami o osobie zmarłej, natomiast w depresji dominuje obniżony nastrój i utrata zainteresowań przez większość czasu.
  • Podczas żałoby poczucie własnej wartości zazwyczaj pozostaje niezmienne, podczas gdy w depresji mogą pojawiać się myśli o bezwartościowości i samokrytyka.
  • Myśli o śmierci w żałobie mogą dotyczyć pragnienia bycia z osobą, która odeszła, w depresji natomiast myśli te mogą koncentrować się na samookaleczeniu z powodu głębokiego poczucia niegodności lub niemożności radzenia sobie z bólem.

Chociaż smutek i depresja mogą współwystępować, zwłaszcza po traumatycznych wydarzeniach, ważne jest, aby rozpoznać, kiedy smutek przeradza się w depresję, co może wymagać profesjonalnego wsparcia czy leczenia. Rozróżnienie między żałobą a depresją jest kluczowe dla zrozumienia potrzeb osoby doświadczającej tych stanów i może pomóc w uzyskaniu odpowiedniej pomocy.

Depresja - przyczyny, objawy, leczenie - poradnia focus

Jakie są rodzaje depresji?


Piąte wydanie Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych (DSM-5), dokonuje klasyfikacji zaburzeń depresyjnych w następujący sposób:

  • Duże zaburzenie depresyjne (depresja kliniczna): Jest to diagnoza stawiana, gdy osoba doświadcza uczucia smutku, przygnębienia, czuje się bezwartościowa przez większość czasu przez co najmniej dwa tygodnie, razem z innymi symptomami, takimi jak trudności ze snem, brak zainteresowania aktywnościami lub zmiany w apetycie. Reprezentuje najbardziej intensywną formę depresji i jest jedną z jej najpowszechniejszych odmian.
  • Trwałe zaburzenie depresyjne (PDD), znane również jako dystymia: Charakteryzuje się łagodną do umiarkowanej depresją trwającą przez dwa lata lub dłużej. Symptomy są mniej intensywne niż w przypadku dużej depresji.
  • Destrukcyjne zaburzenie regulacji nastroju (DMDD): Powoduje przewlekłą i intensywną drażliwość oraz częste epizody złości u dzieci. Symptomy zazwyczaj pojawiają się przed dziesiątym rokiem życia.
  • Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (PMDD): Charakteryzuje się objawami podobnymi do zespołu napięcia przedmiesiączkowego, ale obejmuje również specyficzne symptomy nastroju, takie jak ekstremalna drażliwość, lęk, które ustępują kilka dni po rozpoczęciu menstruacji.
  • Zaburzenie depresyjne wywołane przez inny stan zdrowia: Różne schorzenia mogą wywoływać w organizmie zmiany prowadzące do depresji. Do przykładów należą niedoczynność tarczycy, choroby serca, choroba Parkinsona i nowotwory. Leczenie choroby podstawowej często prowadzi do poprawy stanu depresyjnego.
  • Sezonowe zaburzenie afektywne (depresja sezonowa): Forma depresji charakteryzująca się pojawianiem się w okresie jesienno-zimowym i ustępująca w miesiącach wiosenno-letnich.
  • Depresja prenatalna i poporodowa: Depresja prenatalna pojawia się podczas ciąży, natomiast depresja poporodowa rozwija się w ciągu pierwszych czterech tygodni po narodzinach dziecka, zdefiniowane przez DSM jako „główne zaburzenie depresyjne zaczynające się w okresie okołoporodowym”.
  • Depresja atypowa: Stan znany również jako duże zaburzenie depresyjne z atypowymi cechami, odróżniający się od typowej depresji przez czasową poprawę nastroju w odpowiedzi na pozytywne wydarzenia oraz inne kluczowe symptomy, jak zwiększony apetyt i nadwrażliwość na odrzucenie.
  • Epizody depresyjne w chorobie afektywnej dwubiegunowej: Występowanie epizodów depresyjnych u osób z chorobą afektywną dwubiegunową, które pojawiają się obok epizodów maniakalnych lub hipomaniakalnych.

Leczenie


Leczenie depresji zazwyczaj obejmuje kombinację terapii psychologicznej i leków przeciwdepresyjnych. Terapia psychologiczna, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna, może pomóc osobie z depresją zrozumieć swoje myśli i uczucia, zmienić negatywne schematy myślowe i nauczyć się lepszych sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi. Leki przeciwdepresyjne są skuteczne w leczeniu depresji.

Depresja jest jednym z zaburzeń psychicznych, które najskuteczniej poddają się leczeniu. W przypadku 80% do 90% osób poszukujących pomocy, leczenie przynosi znaczącą poprawę.

Psychoterapia

Psychoterapia, znana również jako terapia rozmową, może być wykorzystywana samodzielnie do leczenia depresji o łagodnym przebiegu, natomiast w przypadku depresji od umiarkowanej do ciężkiej często łączy się ją z leczeniem farmakologicznym. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT), uznawana za efektywną w zwalczaniu depresji, koncentruje się na obecnych problemach i dąży do rozwiązania ich. CBT wspiera w identyfikacji i modyfikacji negatywnych lub zniekształconych wzorców myślenia, umożliwiając osobie lepsze radzenie sobie z wyzwaniami życiowymi.

Psychoterapia może być indywidualna, ale również może angażować więcej osób, takich jak rodzina czy partner, pomagając rozwiązywać problemy w tych relacjach. Terapia grupowa, z kolei, umożliwia spotkanie osób zmagających się z podobnymi problemami w środowisku pełnym wsparcia, gdzie mogą się one uczyć od siebie nawzajem.

Czas trwania leczenia zależy od stopnia zaawansowania depresji; w wielu przypadkach znaczna poprawa może nastąpić po 10–15 sesjach, choć w niektórych sytuacjach terapia może trwać znacznie dłużej.

Leki

Czynniki biochemiczne mózgu mogą odgrywać rolę w rozwoju depresji u osoby, wpływając również na jej proces leczenia. Dlatego w niektórych przypadkach przepisuje się leki antydepresyjne, które mają za zadanie modyfikować chemię mózgu. Te leki nie działają uspokajająco, nie uzależniają i nie są narkotykami. Zwykle nie wykazują one działania stymulującego na ludzi, którzy nie są dotknięci depresją.

Poprawa stanu pacjenta pod wpływem leków antydepresyjnych może być zauważalna już w pierwszym lub drugim tygodniu stosowania, lecz pełne efekty leczenia często pojawiają się po dwóch do trzech miesiącach. W przypadku braku poprawy po kilku tygodniach lekarz psychiatra może dostosować dawkę leku, zastąpić go innym preparatem antydepresyjnym lub dodać do terapii inne leki psychotropowe. Istotne jest informowanie lekarza o wszelkich niepożądanych reakcjach lub braku efektów leczenia.

Pacjentom często zaleca się kontynuację terapii lekowej przez sześć miesięcy lub dłużej po ustąpieniu objawów depresji. Długotrwała terapia podtrzymująca może być rekomendowana osobom należącym do grupy wysokiego ryzyka w celu zminimalizowania ryzyka powrotu choroby.

Są też rzeczy, które możesz zrobić w domu, aby złagodzić objawy depresji, w tym:

  • Aktywność fizyczna: Regularne ćwiczenia mogą znacząco przyczynić się do poprawy samopoczucia.
  • Odpowiednia ilość snu: Dbanie o jakość snu jest kluczowe dla zachowania równowagi emocjonalnej.
  • Zdrowe odżywianie: Przyjmowanie zbilansowanych posiłków wspiera zarówno ciało, jak i umysł.
  • Ograniczenie alkoholu: Alkohol może pogłębiać objawy depresji, dlatego warto go unikać.
  • Kontakty społeczne: Spędzanie czasu z bliskimi może pomóc w walce z depresją.

Ważne!


Jest niezmiernie ważne, byś, cierpiąc na depresję, otrzymał wsparcie od swojej rodziny, przyjaciół oraz specjalisty zdrowia psychicznego. Szukanie pomocy i otrzymanie odpowiedniego leczenia mogą Ci pomóc powrócić do normalnego funkcjonowania i znacząco poprawić jakość Twojego życia.

W przypadku, gdy pojawiają się myśli samobójcze lub doszło do prób samobójczych, konieczne jest natychmiastowe skontaktowanie się z liniami pomocy lub udanie się do najbliższego szpitala psychiatrycznego. Jeśli podejrzewasz, że bliska Ci osoba może cierpieć na depresję, nie czekaj ani chwili dłużej i przekonaj ją do jak najszybszej wizyty u psychologa lub psychiatry.

Czy mogę zapobiec depresji?


Nie zawsze możesz zapobiec depresji, ale możesz zmniejszyć jej ryzyko poprzez:

  • Zdrowy rytm snu: Dbanie o regularny i zdrowy rytm snu może pomóc w ochronie przed depresją.
  • Zarządzanie stresem: Wykorzystywanie zdrowych mechanizmów radzenia sobie ze stresem, takich jak techniki relaksacyjne czy rozwiązywanie problemów.
  • Samoopieka: Utrzymywanie regularnej praktyki aktywności wspierających samopoczucie, na przykład ćwiczeń fizycznych, medytacji czy jogi, wzmacnia odporność psychiczną.
  • Wczesna interwencja: Osoby, które doświadczyły depresji w przeszłości, mają wyższe ryzyko jej powrotu. Ważne jest, aby w przypadku pojawienia się objawów depresji, niezwłocznie szukać wsparcia i pomocy.

Czy depresja jest uleczalna?


Depresja jest stanem, który można skutecznie leczyć, a wiele osób doświadcza znaczącej poprawy dzięki odpowiedniemu podejściu terapeutycznemu.

Skuteczność leczenia zależy od wielu czynników, w tym od typu i nasilenia depresji, jak również indywidualnej reakcji pacjenta na leczenie.

Choć niektóre osoby mogą doświadczyć tylko jednego epizodu depresyjnego w życiu, dla innych może to być stan przewlekły z okresami remisji i nawrotów. W takich przypadkach leczenie często skupia się na zarządzaniu objawami i poprawie jakości życia, a długoterminowa terapia może być konieczna do utrzymania zdrowia psychicznego.

Większość osób z depresją, dzięki odpowiedniej diagnozie i terapii, może prowadzić pełne satysfakcji życie. Mimo to, depresja ma tendencję do nawrotów, dlatego kluczowe jest poszukiwanie pomocy medycznej przy ponownym pojawieniu się objawów.

Bez odpowiedniego leczenia depresja może:

  • Nasilać się.
  • Zwiększać ryzyko innych chorób.
  • Wpływać na inne choroby.
  • Prowadzić do samookaleczenia lub śmierci.

W przypadku wystąpienia objawów depresji należy skonsultować się z lekarzem lub specjalistą zdrowia psychicznego, którzy są w stanie zdiagnozować problem oraz zaoferować opcje leczenia.

Depresja, będąca chorobą powszechnie występującą, co roku dotyka miliony osób i może dotyczyć każdego, niezależnie od pozornego braku przyczyn. Istotne jest jednak to, że depresję można leczyć. Rozmowa z psychologiem bądź psychiatrą o objawach depresji jest kluczowa do szybkiego uzyskania pomocy i poprawy samopoczucia.


Źródła:
Mayo Clinic – Depression: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/depression/symptoms-causes/syc-20356007
National Institute of Mental Health – Depression: https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression/index.shtml
World Health Organization – Depression: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depressi
American Psychiatric Association – What Is Depression?: https://www.psychiatry.org/patients-families/depression/what-is-depression
Centers for Disease Control and Prevention – Depression: https://www.cdc.gov/mentalhealth/depression/index.htm
Harvard Health Publishing – What are the real risks of antidepressants?: https://www.health.harvard.edu/mind-and-mood/what-are-the-real-risks-of-antidepressants