Skolioza kręgosłupa, czyli boczne skrzywienie kręgosłupa, to jedna z najczęstszych wad postawy. Zwykle ma łagodny przebieg i nie wywołuje objawów, ale w niektórych przypadkach może prowadzić do bólu pleców i zaburzeń postawy. Najczęściej diagnozowana jest w okresie dojrzewania. Leczenie może obejmować fizjoterapię, noszenie ortezy lub zabieg chirurgiczny.
Spis treści:
- Skolioza – co to?
- Skolioza kręgosłupa – rodzaje
- Skolioza kręgosłupa – objawy
- Przyczyny skoliozy kręgosłupa
- Jakie są powikłania skoliozy?
- Co to jest badanie przesiewowe skoliozy?
- Skolioza kręgosłupa – jak się diagnozuje?
- Leczenie skoliozy
- Skolioza kręgosłupa a aktywność fizyczna
- Zestaw ćwiczeń na skoliozę
Ze względu na siedzący tryb życia jesteśmy narażeni na coraz większe spektrum chorób cywilizacyjnych takich jak: otyłość, cukrzyca, choroby krążeniowe a także chorób związanych z aparatem ruchu, najczęściej dotyczących bólów kręgosłupa.
Z bólami kręgosłupa spotykamy się u coraz młodszych osób, często u dzieci w wieku szkolnym noszących ciężkie tornistry w nieprawidłowy sposób i spędzających swój wolny czas w pozycji siedzącej. Zmniejszona aktywność fizyczna wpływa na powstawanie krzywizn kręgosłupa, które nie przenoszą obciążenia w sposób prawidłowy.
U zdrowej osoby możemy wyróżnić:
- 7 kręgów szyjnych, z lordotycznym ustawieniem,
- 12 kręgów piersiowych, z kifotycznym ustawieniem,
- 5 kręgów lędźwiowych, z lordotycznym ustawieniem,
- 5 kręgów krzyżowych,
- 4,5 kręgów guziczkach.
Takie ustawienie kręgosłupa zapewnia najlepszą ochronę przed obciążeniami.
Skolioza – co to?
Skolioza to nieprawidłowe boczne skrzywienie kręgosłupa, w którym kręgosłup przybiera kształt litery C lub S, zamiast naturalnej krzywizny do przodu i do tyłu. Większość przypadków skoliozy jest łagodna, bezobjawowa i nie wymaga leczenia. W bardziej zaawansowanych przypadkach skolioza może prowadzić do nierównej postawy i bólu, a leczenie może obejmować noszenie ortezy lub zabieg chirurgiczny.
Skolioza nie jest naturalną krzywizną. Powoduje ona szereg niepożądanych skutków i ma niekorzystny wpływ na codzienne funkcjonowanie. Skolioza jest trójpłaszczyznowym skrzywieniem kręgosłupa, widocznym w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i poprzecznej (rotacyjnej). Skoliozę można zauważyć po asymetrycznych trójkątach talii, nierównych ułożeniu barków (najczęściej jeden wyżej niż drugi), charakterystycznym garbie żebrowym asymetrii bioder, wystających łopatkach i pochyleniu tułowia w jedną ze stron. Jest poważną chorobą a zaniedbana i nieleczona wymaga poddania się zabiegowi operacyjnemu.
Skolioza kręgosłupa – rodzaje
Typy skoliozy w kontekście możliwości ich korekcji:
Funkcjonalna – Zmiany czynnościowe, wtórne, spowodowane czynnikami zewnętrznymi, dotyczące jednej płaszczyzny, głównie bocznego skrzywienia kręgosłupa.
Strukturalna – Trwałe, nieodwracalne zmiany, które obejmują skrzywienie kręgosłupa w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i poziomej. W ramach skolioz strukturalnych wyróżnia się trzy typy:
- Skolioza idiopatyczna: Jest to najczęstszy typ, którego przyczyna pozostaje nieznana. Badania sugerują, że może być dziedziczna, ponieważ często występuje w rodzinach.
- Skolioza wrodzona: To rzadka wada kręgosłupa, którą lekarze mogą zdiagnozować już po urodzeniu. Powstaje, gdy kręgi nie formują się prawidłowo podczas rozwoju płodowego.
- Skolioza nerwowo-mięśniowa: Ten rodzaj skoliozy wynika z problemów w mięśniach i nerwach, które wspierają kręgosłup. Często jest związana z zaburzeniami neurologicznymi lub mięśniowymi, takimi jak porażenie mózgowe, rozszczep kręgosłupa czy dystrofia mięśniowa.
Jeśli skolioza zostanie zdiagnozowana w wieku dorosłym, lekarz może określić ją jako skoliozę o początku w wieku dorosłym lub skoliozę zwyrodnieniową. W niektórych przypadkach łagodna skolioza mogła pozostać niezauważona przez wiele lat, a jej objawy nasiliły się dopiero w starszym wieku, co doprowadziło do późnej diagnozy. Skolioza o początku w wieku dorosłym często rozwija się, gdy dyski i stawy osłabiają się, lub w wyniku utraty gęstości kości (osteoporozy).
Lekarze stosują różne terminy, aby określić skoliozę idiopatyczną, w zależności od momentu, w którym została zdiagnozowana:
- Skolioza wczesnodziecięca: Zdiagnozowana przed 3 rokiem życia.
- Skolioza dziecięca: Zdiagnozowana w wieku od 4 do 10 lat.
- Skolioza młodzieńcza: Zdiagnozowana w wieku od 11 do 18 lat.
- Skolioza idiopatyczna u dorosłych: Diagnozowana po 18 roku życia, kiedy wzrost szkieletu jest już zakończony.
Skolioza kręgosłupa – objawy
Skolioza kręgosłupa zazwyczaj nie wywołuje objawów, ale mogą one obejmować:
- Ból pleców.
- Trudności w utrzymaniu pionowej pozycji.
- Osłabienie mięśni tułowia.
- Ból nóg, drętwienie lub osłabienie.
Skolioza – objawy dotyczące zmian fizycznych:
- Nierówne ramiona.
- Wystające łopatki.
- Głowę, która nie jest wyśrodkowana nad miednicą.
- Nierówną talię.
- Podwyższone biodra.
- Przechylanie się na jedną stronę.
- Nierówna długość nogawki.
- Zmiany w wyglądzie skóry wzdłuż kręgosłupa (dołeczki, plamy włosów, przebarwienia).
Jeśli zauważysz którykolwiek z tych objawów, skontaktuj się z lekarzem w celu wykonania badania przesiewowego.
Na jaką część kręgosłupa wpływa skolioza?
Skolioza może dotyczyć dowolnej części kręgosłupa, jednak objawy mogą różnić się w zależności od wieku:
- Młodzież: Najczęściej dotyczy kręgosłupa piersiowego (klatki piersiowej).
- Dorośli: Największy problem dotyczy odcinka lędźwiowego lub dolnego odcinka kręgosłupa, który jest szczególnie podatny na zmiany związane ze starzeniem się lub zwyrodnieniem, co może nasilać objawy takie jak ból.
Przyczyny skoliozy kręgosłupa
Skolioza może być wrodzona lub nabyta. Przyczynami powstawania skoliozy są:
- Wady rozwojowe kręgów,
- Uraz kręgosłupa,
- Guz na kręgosłupie,
- Nieprawidłowa pozycja siedząca,
- Noszenie ciężkich przedmiotów po jednej stronie kręgosłupa,
- Słabe napięcie centralne,
- Choroby układu nerwowego.
Najczęściej jednak lekarze i specjaliści nie są w stanie zidentyfikować konkretnej przyczyny (skolioza idiopatyczna).
Jakie są czynniki ryzyka skoliozy?
Ryzyko rozwoju skoliozy zwiększa się, jeśli:
- W Twojej rodzinie występowały przypadki skoliozy.
- Masz chorobę podstawową lub uraz, który wpływa na kręgosłup, mięśnie lub nerwy.
- Choć skolioza może dotyczyć osób obu płci, to kobiety są bardziej narażone na konieczność leczenia ze względu na większe nasilenie krzywej.
Czy skolioza kręgosłupa jest genetyczna?
Skolioza ma większe prawdopodobieństwo rozwoju, jeśli ktoś z Twojej rodziny biologicznej miał tę chorobę. Niemniej jednak, nie wszystkie przypadki skoliozy mają podłoże genetyczne.
Jak powszechna jest skolioza?
Skolioza dotyka około 2% populacji na całym świecie.
Jakie są powikłania skoliozy?
Nieleczona ciężka skolioza może prowadzić do:
- Przewlekłego bólu,
- Zniekształceń fizycznych,
- Uszkodzeń narządów wewnętrznych,
- Uszkodzeń nerwów,
- Rozwoju zapalenia stawów,
- Wycieków płynu mózgowo-rdzeniowego,
- Problemów z oddychaniem.
| Przeczytaj również: Co zrobić, aby moje dziecko było pewniejsze siebie? |
Co to jest badanie przesiewowe skoliozy?
Pierwszym krokiem w rozpoznaniu skoliozy kręgosłupa jest przeprowadzenie badania przesiewowego. Być może przypominasz sobie takie badanie podczas wizyty u pediatry lub u pielęgniarki szkolnej. Podczas badania przesiewowego lekarz, specjalista może poprosić Cię o:
- Zdjęcie koszuli, aby ocenić wygląd pleców.
- Stanięcie w pozycji wyprostowanej.
- Pochylenie się do przodu, jak przy dotykaniu palców u stóp.
Badanie przesiewowe pozwala ocenić Twoją postawę oraz krzywiznę kręgosłupa. Jeśli badanie wskazuje na możliwą skoliozę, lekarz może skierować Cię na dalszą diagnostykę.
Badania przesiewowe skoliozy przeprowadza się głównie u dzieci i nastolatków, aby wczesne wykrycie umożliwiło wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Skolioza kręgosłupa – jak się diagnozuje?
Lekarz lub specjalista diagnozuje skoliozę po przeprowadzeniu badania fizykalnego. W ramach badania pacjent zostaje poproszony o wyprostowanie się, a następnie o pochylenie się do przodu, aby dotknąć palców u stóp. Lekarz dokładnie sprawdza kształt kręgosłupa oraz ocenia, jak porusza się ciało. Bada również nerwy, testując refleks oraz siłę mięśni.
Zanim lekarz opracuje plan leczenia, zada pytania dotyczące:
- Twojej historii medycznej i historii medycznej rodziny.
- Daty, kiedy po raz pierwszy zauważyłeś zmianę w kręgosłupie lub daty pierwszego badania przesiewowego.
- Występujących objawów (jeśli takie są).
- Ewentualnych problemów z jelitami, pęcherzem moczowym lub funkcjami motorycznymi, które mogą wskazywać na poważniejsze uszkodzenie nerwów spowodowane skoliozą.
Jeśli to konieczne, lekarz może zlecić badania obrazowe. Zdjęcia rentgenowskie zrobione z przodu i z boku pozwolą uzyskać pełny obraz kręgosłupa, co umożliwi określenie obecności skoliozy oraz jej nasilenia. Dodatkowe badania obrazowe mogą obejmować rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografię komputerową (CT).
Kiedy diagnozuje się skoliozę?
Skolioza kręgosłupa jest najczęściej diagnozowana w okresie dojrzewania, zazwyczaj między 10 a 15 rokiem życia.
Z wiekiem kręgosłup może się krzywić z powodu zwyrodnienia, dlatego dorośli mogą otrzymać diagnozę skoliozy w późniejszym życiu. Zazwyczaj ma to miejsce, gdy łagodna skolioza nie została wykryta w dzieciństwie.
Jak mierzy się skoliozę?
Stopień krzywizny kręgosłupa jest mierzony w stopniach, który ocenia nasilenie skoliozy:
- Brak skoliozy: mniej niż 10 stopni.
- Łagodna skolioza: 10-24 stopnie.
- Umiarkowana skolioza: 25-39 stopni.
- Ciężka skolioza: ponad 40 stopni.
Pomiar krzywizny kręgosłupa przypomina mierzenie kątów kątomierzem w geometrii. Lekarz używa urządzenia zwanego skoliometrem, umieszczając je na plecach, aby zmierzyć krzywiznę. Może również zalecić wykonanie prześwietlenia kręgosłupa w celu dokładniejszego pomiaru.
Leczenie skoliozy
Leczenie skoliozy kręgosłupa nie jest konieczne we wszystkich przypadkach.
Jeśli lekarz zdecyduje o konieczności leczenia, uwzględni następujące czynniki:
- Typ skoliozy.
- Stopień skrzywienia kręgosłupa.
- Historia skoliozy w rodzinie.
- Wiek pacjenta.
- Liczba lat wzrostu pozostałych do osiągnięcia dojrzałości kostnej.
Celem leczenia jest przede wszystkim łagodzenie objawów i spowolnienie postępu krzywizny, a niekoniecznie jej całkowite wyprostowanie. Dąży się do zmniejszenia dolegliwości oraz poprawy funkcji kręgosłupa.
Leczenie skoliozy dzieli się na dwa główne rodzaje:
- Leczenie niechirurgiczne (zachowawcze).
- Leczenie chirurgiczne.
Zachowawcze leczenie skoliozy kręgosłupa
Większość przypadków skoliozy nie wymaga operacji. Lekarze zazwyczaj zalecają najpierw metody zachowawcze, które mogą obejmować:
- Regularne kontrole (zwykle co sześć miesięcy) w celu monitorowania krzywizny.
- Stosowanie dostępnych bez recepty leków przeciwbólowych lub przeciwzapalnych, zgodnie z zaleceniami lekarza.
- Ćwiczenia wzmacniające mięśnie tułowia i poprawiające elastyczność.
- Noszenie ortezy pleców w celu wsparcia kręgosłupa.
- Leczenie podstawowych schorzeń.
Lekarz może również zalecić fizjoterapię, która pomaga wzmocnić mięśnie i złagodzić ból. Fizjoterapeuta może zaproponować:
- Ćwiczenia poprawiające postawę.
- Ćwiczenia o niskim wpływie, takie jak pływanie.
- Codzienne rozciąganie.
- Wskazówki dotyczące aktywności fizycznej.
Leczenie chirurgiczne skoliozy
Operacja może być konieczna w przypadku niektórych rodzajów skoliozy, które nie reagują na metody zachowawcze. Lekarz może zalecić operację w celu:
- Stabilizacji kręgosłupa.
- Przywrócenia równowagi ciała.
- Zmniejszenia nacisku na nerwy.
Istnieje kilka technik chirurgicznych stosowanych w leczeniu skoliozy, w tym:
- Zespolenie kręgosłupa: Chirurg łączy ze sobą kości kręgosłupa, a następnie używa metalowych implantów, aby utrzymać kręgosłup w odpowiedniej pozycji.
- Pręt rozsuwany: W przypadku dzieci chirurg wprowadza rozciągliwy pręt wzdłuż kręgów, który dostosowuje się w miarę wzrostu dziecka.
Postęp w technikach chirurgicznych i technologiach wspomaganych komputerowo umożliwia mniej inwazyjne operacje oraz szybszy powrót do zdrowia.
Możliwe powikłania po operacji skoliozy
Chociaż operacja skoliozy jest ogólnie bezpieczna, mogą wystąpić pewne powikłania, takie jak:
- Zakażenie.
- Krwawienie.
- Zakrzepy krwi.
- Uszkodzenie nerwów.
- Ograniczenie ruchomości kręgosłupa.
Skolioza kręgosłupa a aktywność fizyczna
Skonsultuj się z lekarzem lub fizjoterapeutą, aby dowiedzieć się, które aktywności są bezpieczne. Większość osób ze skoliozą może uczestniczyć w zajęciach fizycznych i ćwiczeniach, a regularny ruch może złagodzić objawy. Jeśli jednak jakaś aktywność powoduje ból, należy przerwać ją i posłuchać swojego ciała.
Czy sport może pogorszyć skoliozę?
Skolioza jest często diagnozowana w okresie dojrzewania, kiedy dzieci chętnie angażują się w sporty zespołowe i programy sportowe. Jako rodzic możesz się zastanawiać, które zajęcia są bezpieczne dla Twojego dziecka.
Na szczęście sport nie pogarsza skoliozy. Wręcz przeciwnie, sporty promujące elastyczność i siłę mięśni tułowia mogą pomóc zmniejszyć objawy skoliozy u Twojego dziecka.
Sporty korzystne dla osób ze skoliozą obejmują:
- Pływanie: Wzmacnia mięśnie tułowia, ponieważ wymaga jednoczesnego używania wszystkich mięśni.
- Gimnastyka: Zwiększa elastyczność i siłę mięśni tułowia.
Czy istnieją sporty, których należy unikać przy skoliozie?
Porozmawiaj z lekarzem dziecka o odpowiednich aktywnościach. Większość sportów, nawet podnoszenie ciężarów, jest na ogół bezpieczna. Jednak po operacji kręgosłupa dziecko powinno unikać sportów kontaktowych.
Zestaw ćwiczeń na skoliozę
Przechyły miednicy
Przechył miednicy koncentruje się na wyrównaniu, napięciu i świadomości postawy. Angażuje również mięśnie poprzeczne brzucha, które pomagają w stabilizacji rdzenia. Aby wykonać przechył miednicy, powinieneś:
- Położyć się na plecach z nogami płasko na podłodze i kolanami zgiętymi.
- Napiąć mięśnie brzucha, jednocześnie spłaszczając plecy w kierunku podłogi.
- Utrzymać pozycję przez 5 sekund, oddychając normalnie.
- Rozluźnić się.
- Powtórzyć 2 serie po 10 powtórzeń.
Podnoszenie rąk i nóg
Możesz wzmocnić dolne plecy, wykonując ćwiczenie polegające na podnoszeniu rąk i nóg. Na początku warto zacząć od podnoszenia samych rąk lub nóg, aby nie obciążać kręgosłupa zbyt mocno. Aby wykonać to ćwiczenie, powinieneś:
- Położyć się na brzuchu z czołem na ziemi.
- Wyciągnąć ręce prosto nad głowę, z dłońmi lub pięściami na ziemi. Utrzymać nogi prosto.
- Podnieść ręce i nogi nad ziemię.
- Utrzymać pozycję przez jeden pełny oddech, a następnie opuścić ręce i nogi z powrotem na ziemię.
- Powtórzyć 15 razy.
Pozycja kota-krowy
Pozycja kota-krowy to pozycja jogi, która pomaga utrzymać elastyczność kręgosłupa i zmniejszyć ból. Pomaga również w mobilności kręgosłupa. Aby wykonać pozycję kota-krowy, powinieneś:
- Zacząć na rękach i kolanach, upewniając się, że plecy są proste, a głowa i szyja są w wygodnej pozycji.
- Głęboko wdychać, wciągając mięśnie brzucha i unosząc plecy do góry.
- Wydychać, rozluźniając mięśnie brzucha, opuszczając plecy, pozwalając brzuchowi opaść i unosząc głowę w kierunku sufitu.
- Powtórzyć 2 serie po 10 razy.
Pozycja ptaka-psa
Pozycja ptaka-psa to kolejne ćwiczenie inspirowane jogą. Aby je wykonać, powinieneś:
- Zacząć na rękach i kolanach, utrzymując plecy prosto.
- Umieścić ręce bezpośrednio pod ramionami, a kolana pod biodrami.
- Wyciągnąć jedną rękę prosto do przodu, jednocześnie wyciągając przeciwną nogę prosto do tyłu.
- Oddychać normalnie i utrzymać pozycję przez 5 sekund.
- Powtórzyć z przeciwną ręką i nogą.
- Wykonać 10–15 powtórzeń na każdą stronę.
Rozciąganie mięśnia najszerszego grzbietu
To rozciąganie koncentruje się na mięśniu najszerszym grzbietu — szerokim, płaskim mięśniu, który zajmuje większość dolnej części pleców. Jego główną funkcją jest poruszanie kończynami górnymi. Skolioza piersiowa bezpośrednio wpływa na te mięśnie, a skolioza lędźwiowa może powodować napięcie mięśnia najszerszego grzbietu. Aby wykonać to rozciąganie, powinieneś:
- Stać w dobrej postawie, w neutralnej pozycji.
- Ustawić stopy na szerokość ramion, lekko zgiąć kolana.
- Sięgając nad głowę obiema rękami, chwycić prawy nadgarstek lewą ręką.
- Lekko przechylić się w prawą stronę, aż poczujesz rozciąganie po lewej stronie ciała.
- Utrzymać pozycję przez jeden lub dwa oddechy, a następnie delikatnie pociągnąć lewą ręką, aby się wyprostować i wrócić do pierwotnej pozycji.
- Powtórzyć na przeciwną stronę.
- Wykonać 5–10 powtórzeń na każdą stronę.
Ćwiczenie wzmacniające mięśnie brzucha
Silne mięśnie brzucha mogą odciążyć plecy i promować dobrą postawę. Ćwiczenie to pomaga również zaangażować mięśnie poprzeczne brzucha. Aby wykonać to ćwiczenie, powinieneś:
- Położyć się na plecach, z nogami płasko na ziemi i kolanami zgiętymi.
- Utrzymać plecy w neutralnej, beznapięciowej pozycji.
- Podnieść obie stopy z podłogi, aż uda i stopy utworzą kąt 90 stopni, a kolana będą nad biodrami.
- Użyć rąk, aby odepchnąć kolana, jednocześnie przyciągając kolana w stronę rąk przy użyciu mięśni brzucha. Jest to ćwiczenie statyczne, co oznacza, że nogi i ręce nie powinny się poruszać podczas naciskania.
- Utrzymać pozycję przez trzy pełne oddechy, a następnie się rozluźnić.
- Powtórzyć 2 serie po 10 razy.
Ćwiczenie dobrej postawy
Dobra postawa może zmniejszyć ból i napięcie mięśni. Kilka razy dziennie warto wyrównywać swoje ciało, aby nauczyć się naturalnie stać z dobrą postawą. Aby osiągnąć dobrą postawę podczas stania, powinieneś:
- Opuszczać ramiona w dół i do tyłu.
- Ustawić uszy nad ramionami.
- Lekko schować podbródek, aby nie wystawał do przodu ani nie był zbyt nisko opuszczony.
- Lekko wciągnąć brzuch.
- Odblokować, czyli lekko zgiąć kolana.
- Podczas siedzenia utrzymywać plecy prosto i uszy nad ramionami. Nogi powinny być w neutralnej pozycji i nie powinny być skrzyżowane.
Skolioza to schorzenie, które może wpływać na codzienne funkcjonowanie, jednak odpowiednie wsparcie fizjoterapeutyczne może znacząco poprawić jakość życia. Regularne ćwiczenia, indywidualne podejście oraz profesjonalne porady są kluczowe w walce z objawami tej choroby. Zachęcamy do skorzystania z pomocy naszego fizjoterapeuty, który pomoże dobrać odpowiedni plan terapii. Razem możemy skutecznie zadbać o Twoje zdrowie!
Leczenie skoliozy – Poradnia FOCUS
Zapraszamy!
Sprawdź naszą ofertę:
Rehabilitacja dzieci i niemowląt Katowice
Rehabilitacja dzieci i niemowląt Gliwice
Tagi: skolioza, skolioza u dzieci, skolioza u dorosłego, skolioza kręgosłupa, skolioza co to, leczenie skoliozy u dzieci, leczenie skoliozy u dzieci, przyczyny skoliozy, objawy skoliozy, leczenie skoliozy, jak rozpoznać skoliozę, ćwiczenia na skoliozę
Źródło:
Skolioza: co to jest, rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie oraz rodzaje (clevelandclinic.org)